Τι είναι το blockchain;

Το blockchain ή αλλιώς «αλυσίδα μπλοκ» ή και «αλυσίδα κοινοποιήσεων» είναι ένα δημόσιο κατάστιχο/ βιβλίο (ledger) όλων των συναλλαγών κρυπτογράφησης που έχουν εκτελεστεί από την πρώτη κιόλας συναλλαγή. Κάθε καινούρια ομάδα καταχωρήσεων -ένα «block» - συνδέεται με τα προηγούμενα, δημιουργώντας μία γραμμική και χρονολογική «αλυσίδα» καταχωρίσεων, δηλαδή ένα «blockchain». Τα blocks αυτά συνδέονται μονοσήμαντα μεταξύ τους. Προκύπτουν δε μέσα από μια διαδικασία που ονομάζουμε «απόδειξη εργασίας» (proof of work), κατά την οποία επιτυγχάνεται η αλγοριθμική επίλυση ενός «δύσκολου» υπολογιστικού προβλήματος. Με αυτόν τον τρόπο, το blockchain λειτουργεί ως ένα αποκεντρωμένο (decentralized) λογιστικό καθολικό, το οποίο είναι κοινό για όλους τους συμμετέχοντες, μιας και όλοι οι εμπλεκόμενοι αποθηκεύουν ένα αντίγραφό του, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια και την διαφάνεια των συναλλαγών. Η ειδοποιός διαφορά – αναφορικά με την προστασία – προκύπτει από το γεγονός ότι δεν είναι πλέον απαραίτητη η ύπαρξη μιας ενδιάμεσης «έμπιστης» αρχής (πχ. μιας τράπεζας ή ενός μεσάζοντα), ενώ η εμπιστοσύνη των συναλλασσομένων μερών βασίζεται σε αλγοριθμική επιβεβαίωση.

Τα οφέλη του blockchain.

Η δημόσια πρόσβαση στο blockchain διευκολύνει τη διαφάνεια στις συναλλαγές και τη διάχυση της πληροφορίας. Στο πλαίσιο αυτό, διευκολύνεται η ελεγκτική διαδικασία με την εξάλειψη κάθε ενδεχομένου παραβάσεων, ακριβώς εξαιτίας της δημόσιας φύσης των δεδομένων. Ταυτόχρονα, εκλείπει και η ανάγκη για ενδιάμεσα μέρη (μεσάζοντες) που αυξάνουν τα κόστη των συναλλαγών, αφού όλες οι πληροφορίες που αφορούν στη συναλλαγή βρίσκονται κρυπτογραφημένες μέσα στο blockchain. Έτσι, για παράδειγμα οι τράπεζες μπορούν να εξοικονομήσουν αρκετά δισεκατομμύρια κάθε χρόνο με την ελαχιστοποίηση του χρόνου διακανονισμού αλλά και την κατάργηση μίας σειράς διαδικασιών που κοστίζουν σε χρόνο και χρήμα.

Οι πιθανές εφαρμογές της τεχνολογίας blockchain είναι πολυάριθμες, αλλά η τεχνολογία είναι πολύπλοκη και δύσκολη στην εφαρμογή της. Η πραγματική εφαρμογή του blockchain απαιτεί από τις επιχειρήσεις  όχι μόνο να προσαρμόσουν τα υφιστάμενα επιχειρηματικά μοντέλα τους, αλλά  να τα επαναπροσδιορίσουν από την αρχική τους βάση. Αυτό σημαίνει ότι η πλήρης εμπορική εκμετάλλευση του blockchain εξαρτάται από την επίλυση ορισμένων κανονιστικών και τεχνολογικών ζητημάτων, όπως τη συμμόρφωση με το δικαίωμα να «ξεχαστεί» (Right to Be Forgotten) και με τις διατάξεις του ρυθμιστικού κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την προστασία των γενικών δεδομένων (GDPR). Συνεπώς, παραμένει να δούμε αν η χρήση του blockchain θα αναπτυχθεί τόσο γρήγορα όσο οι τεχνολογίες πρόσβασης Internet κατά τη δεκαετία του 1990.

Παρά τις προκλήσεις αυτές, υπάρχουν πολλές συναρπαστικές δυναμικές εφαρμογές της τεχνολογίας blockchain. Μέσω της παροχής άμεσων συναλλαγών με πλήρως κρυπτογραφημένα και αυτοδιοικούμενα δίκτυα, το blockchain επιτρέπει στους μεμονωμένους αντισυμβαλλόμενους να παρακάμπτουν τους παραδοσιακούς μεσάζοντες της αγοράς. Αυτό σημαίνει ότι πολλές υπηρεσίες μεσαζόντων θα μπορούσαν να εξαλειφθούν τελείως και αυτό αποτελεί απειλή αλλά ταυτόχρονα και ευκαιρία για τις εταιρίες.

Το 2016 το Linux Foundation δημιούργησε το Hyperledger project το οποίο είναι, μια εταιρική συνεργασία ανοιχτού κώδικα για την επιτάχυνση της ανάπτυξης τεχνολογιών blockchain σε πολλούς βιομηχανικούς κλάδους. Τα μέλη της Hyperledger αποτελούνται από μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως οι ABN Amro, American Express, BNP Paribas και JP Morgan καθώς και πολλά άλλα,  αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο το αυξανόμενο ενδιαφέρον του επιχειρηματικού κλάδου στο blockchain. Επιπροσθέτως, οι εταιρίες επιχειρηματικών κεφαλαίων (venture capital) επένδυσαν μεταξύ των ετών 2013 - 2016 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε νεοεμφανιζόμενες επιχειρήσεις (startups) του κλάδου blockchain. Η McKinsey & Company εκτιμά ότι οι ετήσιες επενδύσεις του τραπεζικού κλάδου στην τεχνολογία blockchain θα φτάσουν τα 400 εκατομμύρια δολάρια το 2019.

Επομένως, οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους αυτή την αυξανόμενη δραστηριότητα στον τομέα του blockchain και να δράσουν άμεσα αν δεν θέλουν να μείνουν πίσω στον διαρκώς αυξανόμενο ανταγωνισμό. Ενώ η IBM και άλλες μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες αποτελούν την αιχμή του δόρατος για την ανάπτυξη και την εμπορία του blockchain, η τεχνολογία παρέχει ουσιαστικές υποσχέσεις και για χρήσεις μικρότερης κλίμακας. Για παράδειγμα, η τεχνολογία blockchain υπόσχεται να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Για τις εταιρίες μεσαίου μεγέθους που αλληλεπιδρούν με γεωγραφικά απομακρυσμένους αγοραστές και προμηθευτές, το blockchain επιτρέπει την αυθεντική εξακρίβωση της προέλευσης και της ακεραιότητας των πρωτογενών υλικών που προέρχονται από την παγκόσμια αγορά. Άλλες ευκαιρίες ευθυγραμμίζονται επίσης με τις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις που επιθυμούν να αναπτύξουν προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες σε διάφορους τομείς.

Για να κατανοήσουν τα οφέλη αυτής της τεχνολογίας, οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάσουν ένα επιχειρηματικό μοντέλο «ίσων προς ίσων» (peer to peer). Σε αυτό το μοντέλο, μεμονωμένα μέλη της αλυσίδας αλληλεπιδρούν άμεσα χωρίς την ανάγκη των μεσαζόντων. Αυτή η αλληλεπίδραση εφαρμόζεται ήδη σε άλλου είδους μορφές, όπως η χρηματοπιστωτική πλατφόρμα, χωρίς όμως να έχει εφαρμοστεί η δυνατότητα επαλήθευσης συναλλαγών σε λογιστικό βιβλίο (blockchain ledger) μέσω αυτής της πλατφόρμας.

Επιπλέον, η προηγμένη κρυπτογράφηση επιτρέπει την επαλήθευση της αυθεντικότητας των συναλλαγών μέσω blockchain και αποτρέπει την μη εξουσιοδοτημένη είσοδο στο βιβλίο (ledger). Αυτό το βιβλίο δεν χρειάζεται να έχει οικονομικό περιεχόμενο, αρκεί να τηρεί την αρχή του «ίσου προς ίσων» (peer to peer). Οι εταιρίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το blockchain για να ανταλλάξουν και να καταγράψουν σχεδόν οτιδήποτε που τους προσδίδει αξία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο (οικονομικό, φυσικό ή εικονικό) μπορεί να ψηφιοποιηθεί και να παρουσιαστεί στο βιβλίο (ledger).

Αντίστοιχα με το σοκ που προκάλεσε το Internet στην αγορά της παγκόσμιας επικοινωνίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, έτσι και η τεχνολογία blockchain απειλεί να αναβαθμίσει τη θεμελιώδη βάση των εμπορικών συναλλαγών στη δεκαετία του 2010. Ακριβώς όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email), αυτή είναι η τεχνολογία που οι μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις δεν έχουν την πολυτέλεια να αγνοήσουν.

Πως το blockchain θα μπορούσε να επηρεάσει τις ελεγκτικές εταιρίες στον τρόπο παροχής των υπηρεσιών τους; 

Συγκεκριμένα στη λογιστική, η τεχνολογία blockchain συνδυάζει την τεχνολογία δικτύωσης peer-to-peer και την κρυπτογράφηση, η οποία επιτρέπει την δημόσια εγγραφή στο λογιστικό βιβλίο (ledger) και επιβεβαιώνει αυτόματα τις συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο. Με την εξασφάλιση της ασφάλειας και της διαφάνειας των συναλλαγών το σημερινό έργο της χρονοβόρου ανάλυσης και επαλήθευσης των συναλλαγών/ εγγραφών από τους ορκωτούς ελεγκτές δυνητικά μπορεί να περιοριστεί στο ελάχιστο δυνατόν ή και να εξαλειφτεί τελείως.

Ο αντίκτυπος του blockchain έχει ήδη γίνει αντιληπτός από μεγαλύτερες εταιρίες πιστοποιημένων ορκωτών ελεγκτών με πελάτες που εφαρμόζουν την τεχνολογία στα συστήματα ERP (enterprise resource planning). Ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς τομείς που επηρεάζονται είναι η διαχείριση προμηθειών και προμηθευτών, όπου το blockchain επιτρέπει τη διαφάνεια για κάθε συναλλαγή. Αυτό μειώνει το έργο των ελεγκτών για τη δειγματοληψία και τις δοκιμές συναλλαγών. Στον αντίποδα, αυτό τους δίνει περισσότερο χρόνο για να επικεντρωθούν σε υπηρεσίες όπως η αξιολόγηση και ο έλεγχος των εσωτερικών ελέγχων (internal controls) και οι  διερευνήσεις ασυμφωνιών.

Η τεχνολογία Blockchain θα επιτρέψει επίσης στους ελεγκτές να αναδιαρθρώσουν τη διαδικασία ελέγχου. Με την εφαρμογή πρακτικών συνεχούς ελέγχου σε πραγματικό χρόνο, οι χρονοβόρες και εντάσεως εργασίας διαδικασίες επεξεργασίας και χειροκίνητης ανάλυσης δεδομένων θα εξαλειφτούν. Ουσιαστικά, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις ελεγκτικές εταιρίες είναι οι θέσεις εργασίας στα αρχικά στάδια και στους νέους ελεγκτές.