Linkedin
Facebook
Email
more
Η έρευνα της RSM Greece που εστιάζει στην κουλτούρα της ποικιλομορφίας των Διοικητικών Συμβουλίων των εισηγμένων Ελληνικών επιχειρήσεων.
Α. ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τόσο ο ίδιος ο νόμος 4706/2020, όσο και οι σχετικές κατευθυντήριες γραμμές και ο Ελληνικός Κώδικας Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΚΕΔ – 2021), εισάγουν ρυθμίσεις με στόχο την προώθηση ενός κατάλληλου επιπέδου διαφοροποίησης στα Διοικητικά Συμβούλια με μια πολυσυλλεκτική ομάδα μελών, με ποικιλία απόψεων και εμπειριών και απώτερο σκοπό την λήψη ορθών και βέλτιστών αποφάσεων. Αναγνωρίζοντας την αξία της πολυμορφίας ως στρατηγικής σημασίας για τις επιχειρήσεις, καθώς και την αναγκαιότητα δημιουργίας κουλτούρας συμπερίληψης που θα ενισχύσει τα αποτελέσματα της, είναι επιτακτική η ανάγκη ουσιαστικής υιοθέτησης των κατευθυντήριων γραμμών του νόμου για την δημιουργία ενός εργασιακού περιβάλλοντος που θα ενθαρρύνει έμπρακτα τις αξίες αυτές.
Η πρώτη έρευνα μας τον Μάιο του 2021 πριν την έναρξη εφαρμογής του ν.4706/2020
Τον Μάιο 2021 μελετήσαμε σε βάθος τη μορφή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των 160 περίπου διοικητικών συμβουλίων των ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων καθώς και των 1.248 μελών που τα απάρτιζαν, με στόχο να εξετάσουμε το βαθμό ετοιμότητάς τους ως προς τις απαιτήσεις του νόμου και να καταλήξουμε σε τυχόν συσχετισμούς μεταξύ εταιριών και κλάδων.
Η δεύτερη έρευνα μας τον Οκτώβριο του 2021 μετά την εφαρμογή του ν.4706/2020
Την περίοδο μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου του ίδιου έτους, επαναλάβαμε την έρευνα μας με στόχο να εξετάσουμε το βαθμό συμμόρφωσης των εισηγμένων εταιριών με τις απαιτήσεις του ν.4706/2020, αναφορικά με την εταιρική διακυβέρνηση, ο οποίος τέθηκε επίσημα σε εφαρμογή στις 17 Ιουλίου 2021.
Πιο συγκεκριμένα μελετήσαμε σε βάθος τη μορφή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των 152 περίπου διοικητικών συμβουλίων των ελληνικών εισηγμένων καθώς και των 1.224 μελών που τα απαρτίζουν. Τα στοιχεία που εξετάσθηκαν, κατηγοριοποιήθηκαν σε 10 βασικές ενότητες ευρημάτων, συμπεριλαμβανομένων του φύλου, της ηλικίας, της εθνικότητας, των οικογενειακών σχέσεων μεταξύ των μελών, τω ν δεξιοτήτων, του ακαδημαϊκού επιπέδου και γενικότερα της ανεξαρτησίας.
Β. ΒΑΣΙΚΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ Ν.4706/2020 ΚΑΙ ΤΗ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΑ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ
1. Σύνθεση και αριθμός μελών διοικητικών συμβουλίων
Η μελέτη μας δείχνει ότι το σύνολο των μελών διαμορφώνεται πλέον σε 1.224 θέσεις έναντι 1.198 (μη λαμβάνοντας υπόψη εταιρίες που στο μεσοδιάστημα αποχώρησαν από το Χρηματιστήριο) σύμφωνα με την προηγούμενη έρευνα μας δηλαδή παρατηρείται μία αύξηση 26 θέσεων συνολικά.
Ο αριθμός των εκτελεστικών μελών είναι 404, των μη εκτελεστικών 351 και των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών 469 θέσεις που αντιστοιχούν στο 33,0%, 28,7% και 38,3% αντίστοιχα. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα μας παρατηρείται αύξηση των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών έναντι των μη εκτελεστικών και κυρίως των εκτελεστικών.
2. Διαφοροποίηση προσώπων και θέσεων στα διοικητικά συμβούλια
Η έρευνα μας επικεντρώθηκε στην ανάλυση των θέσεων που καλύπτουν τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων και λιγότερο στον αριθμό των προσώπων. Αξίζει όμως να αναφέρουμε ότι οι 1.224 θέσεις μελών διοικητικών συμβουλίων καλύπτονται από 1.115 πρόσωπα εκ των οποίων 838 είναι άνδρες και 272 είναι γυναίκες. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα μας τον Μάιο 2021 ο αριθμός των μελών/ θέσεων σε σχέση με τον αριθμό προσώπων ήταν 1.249 θέσεις έναντι 1.219 προσώπων εκ των οποίων 1.021 ήταν άνδρες και 198 γυναίκες.
Από την έρευνα μας προκύπτει ότι 1 πρόσωπο καλύπτει 5 θέσεις μέλους διοικητικού συμβουλίου και 3 πρόσωπα καλύπτουν το καθένα από 4 θέσεις όπως παρουσιάζεται στο ακόλουθο γράφημα.
Στελέχη που αποχώρησαν από θέσεις διοικητικών συμβουλίων
Σημειώνουμε ότι συνολικά αποχώρησαν 272 μέλη από συγκεκριμένες θέσεις διοικητικών συνεδρίων από 120 περίπου εισηγμένες εταιρίες μεταξύ των δύο εξεταζόμενων περιόδων. Από τις 272 θέσεις οι 245 καλύπτονταν από άνδρες και οι 27 από γυναίκες.
Το 50% των στελεχών που αντικαταστάθηκαν κάλυπταν θέσεις κυρίως ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών, το 33% θέσεις μη εκτελεστικών και το 17% θέσεις εκτελεστικών μελών. Το 89% των στελεχών που αντικαταστάθηκαν κάλυπταν θέσεις απλών μελών και το 11% ανώτερες θέσεις Προέδρου, Αντιπροέδρου ή Διευθύνοντος Συμβούλου.
3. Διαφοροποίηση ανά φύλο
Τα διοικητικά συμβούλια εκπροσωπούνται πλέον από 926 άνδρες και 298 γυναίκες, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 75,7% και 24,3% στο σύνολο των μελών, ήτοι αναλογία γυναικών: ανδρών 1:3. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα μας υπάρχει σημαντική βελτίωση στην παρουσία γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων εταιριών καθώς – αν δεν ληφθούν υπόψη οι εταιρίες που αποχώρησαν από το Χρηματιστήριο – ο αριθμός των γυναικών αυξήθηκε από 200 σε 298 και των ανδρών μειώθηκε από 998 σε 926. Μελετώντας τα νέα μέλη που προστέθηκαν στα διοικητικά συμβούλια κατά την εξεταζόμενη περίοδο, παρατηρούμε ότι από τα 284 νέα μέλη που προστέθηκαν, τα 118 (41,5%) είναι γυναίκες και τα 166 (58,5%) είναι άνδρες. Παρατηρούμε λοιπόν ότι υπάρχει μία ανανέωση της σύνθεσης των διοικητικών συμβουλίων κατά 23% περίπου.
Όπως παρατηρείται όλοι οι κλάδοι του Χρηματιστηρίου βελτίωσαν το ποσοστό εκπροσώπησης γυναικών στα διοικητικά συμβούλια, βελτίωση που κυμαίνεται μεταξύ 3% και 18%. Ο κλάδος της ασφάλισης και της υγείας έχει πλέον τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση γυναικών δηλαδή 1 γυναίκα ανά 2 άνδρες περίπου και ακολουθούν ο κλάδος των κατασκευών και καταναλωτικών προϊόντων.
4. Συγκέντρωση θέσεων στο ίδιο πρόσωπο
Η συγκέντρωση θέσεων στο ίδιο πρόσωπο είναι μία παράμετρος που όπως είναι κατανοητό δεν διευκολύνει την πολυμορφία στα διοικητικά συμβούλια. Η έρευνα μας καταλήγει ότι σε 51 εταιρίες (ήτοι 1 στις 3) οι θέσεις Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου καλύπτονται από το ίδιο πρόσωπο. Επίσης σε 20 εταιρίες ο Διευθύνων Σύμβουλος είναι παράλληλα και Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Από τις εταιρίες αυτές, οι 10 έχουν ορίσει εκτελεστικό Πρόεδρο και οι υπόλοιπες μη εκτελεστικό ή ανεξάρτητο Πρόεδρο.
5. Ιδιότητες μελών και ανώτερες θέσεις
Είναι χαρακτηριστικό ότι 59 θέσεις ανώτατων μελών (πχ. Προέδρου, Αντιπροέδρου ή Διευθύνοντος Συμβούλου ή συνδυασμού αυτών) καλύπτονται από γυναίκες σε σχέση με 366 θέσεις που καλύπτονται από άνδρες δηλαδή αναλογία 1 προς 6. Αν και παρατηρείται βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα μας σύμφωνα με την οποία μόλις 47 θέσεις καλύπτονταν από γυναίκες (18% εκπροσώπησης έναντι 12%), υπάρχει σημαντικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στον τομέα αυτό. Επίσης, μόλις 15 θέσεις Προέδρου διοικητικού συμβουλίου και 9 θέσεις Διευθύνοντος Συμβούλου καλύπτονται από γυναίκες το οποίο σημαίνει ότι μόλις το 1% των εταιριών διαθέτουν γυναίκα ως Πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου σε σχέση με το 9% που είναι ο μέσος όρος της Ευρώπης.
6. Διαφοροποίηση ως προς την εθνικότητα των μελών
Ως προς το ζήτημα της εθνικότητας, η έρευνα μας έδειξε ότι 104 μέλη διοικητικών συμβουλίων (8,5%) δεν είναι ελληνικής εθνικότητας. Εξ’ αυτών, τα 81 μέλη είναι άνδρες και 23 είναι γυναίκες. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα μας, ο αριθμός και το ποσοστό μελών παρουσιάζει μία μείωση κατά 17 μέλη. Η τάση αυτή παρατηρείται κυρίως σε εταιρίες που είναι εισηγμένες και σε άλλα Χρηματιστήρια του εξωτερικού πέραν του ελληνικού, στα τραπεζικά ιδρύματα και σε εταιρίες την πλειοψηφία των μετοχών διατηρούν αλλοδαπά φυσικά ή νομικά πρόσωπα.
7. Διαφοροποίηση ως προς την ηλικία των μελών
Ως προς την ηλικία των μελών διοικητικών συμβουλίων, διαπιστώσαμε ότι το 7% των μελών έχει ηλικία μικρότερη των 40 ετών και το 28% ηλικία μικρότερη των 50 ετών γεγονός που αποτελεί βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα μας κατά την οποία μόλις το 21% των μελών ήταν ηλικίας κάτω των 50. Επίσης το 33% των μελών έχει ηλικία μεταξύ 51 και 60 έτη, το 26% μεταξύ 61 και 70 έτη και το 14% ηλικία άνω των 70 ετών. Εκ των μελών ηλικίας μικρότερης των 40 ετών, το 57% αφορά σε άνδρες και το 43% σε γυναίκες ενώ στην ηλικιακή κλίμακα 41 έως 50 οι άνδρες αποτελούν το 68% και οι γυναίκες το 32%. Είναι σημαντικό ότι το 11% των νέων μελών που προστέθηκαν στα διοικητικά συμβούλια είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών και το 26% μεταξύ 41-50 έτη.
Σε σχέση με τους κλάδους δραστηριοποίησης των εταιριών, διαπιστώνουμε ότι ο κλάδος της υγείας και των μέσω ενημέρωσης έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό μελών ηλικίας μικρότερης των 50 ετών και ακολουθούν ο κλάδος των τροφίμων και των παροχών (utilities).
8. Ανεξαρτησία μελών
Mε ελάχιστες εξαιρέσεις εταιριών που είναι σε αναστολή διαπραγμάτευσης ή λόγω πρόσφατων αλλαγών στο διοικητικό συμβούλιο τους κατά την περίοδο συγκέντρωσης των στοιχείων, οι εταιρίες πληρούν τα κριτήρια ανεξαρτησίας που προβλέπει ο ν.4706/2020 και συγκεκριμένα ξεπερνά το 40% η εκπροσώπηση ανεξάρτητων μελών. Μάλιστα 3 εταιρίες διαθέτουν 8 ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη και 19 εταιρίες τουλάχιστον 5 μέλη η καθεμία. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι μεγαλύτερο από το 80% των εταιριών έχουν αριθμό μη εκτελεστικών μελών (συμπεριλαμβανομένων και των ανεξάρτητων) μεγαλύτερο από των εκτελεστικών μελών.
9. Οικογενειακές σχέσης μεταξύ των μελών
Από την έρευνά μας φαίνεται ότι το 52% των εισηγμένων εταιριών (79 εταιρίες) έχουν ένα πιο «οικογενειακό» χαρακτήρα δεδομένου ότι στα διοικητικά συμβούλια αυτών συμμετέχουν τουλάχιστον 2 μέλη συνδεδεμένα με τον βασικό μέτοχο. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε 11 εταιρίες (ποσοστό 7%) τα συνδεδεμένα μέλη αποτελούν την πλειοψηφία των μελών του διοικητικού συμβουλίου.
10. Ακαδημαϊκό επίπεδο των μελών
Από το σύνολο των μελών το 46% έχει τουλάχιστον προπτυχιακό τίτλο σπουδών (BSc), το 43% των μελών διαθέτει μεταπτυχιακό και το 12% αυτών κατέχουν διδακτορικό τίτλο σπουδών. Συγκρίνοντας να νέα μέλη που προστέθηκαν σε σχέση με τα υφιστάμενα διαπιστώνουμε ότι τα νέα μέλη έχουν υψηλότερου επιπέδου ακαδημαϊκής μόρφωσης καθώς το 66% έχουν μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο σπουδών έναντι 51% των υφιστάμενων μελών.
11. Μείγμα δεξιοτήτων
Εξετάζοντας το αντικείμενο σπουδών και τις θέσεις ευθύνης των μελών διοικητικών συμβουλίων διαπιστώσαμε ότι το 61% των μελών έχει ειδίκευση στα οικονομικά και τη διοίκηση επιχειρήσεων γενικότερα, 12% κατέχει εμπειρία στον τομέα της παραγωγής και 7% με 8% στον τομέα των πωλήσεων ή την παροχή νομικών συμβουλών. Μέλη με εξειδικευμένες δεξιότητες σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, πληροφορικής, βιώσιμης ανάπτυξης έχουν μικρότερη σχετικά παρουσία στα διοικητικά συμβούλια των Ελληνικών εισηγμένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε σύνολο 1.224 στελεχών μόλις 12 εξ’ αυτών έχουν εξειδίκευση στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και 6 στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR). Ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών που προστέθηκαν στα διοικητικά συμβούλια έχουν δεξιότητες σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, CSR, τις πωλήσεις και την παροχή νομικών υπηρεσιών.
12. Εμπειρία σε διάφορους κλάδους
Είναι εξίσου σημαντικό τα μέλη διοικητικών συμβουλίων να διαθέτουν επαρκή γνώση του μοντέλου λειτουργίας και του κλάδου δραστηριοποίησης της εταιρίας στο διοικητικό συμβούλιο της οποίας συμμετέχουν αλλά και εμπειρία σε διαφορετικούς κλάδους, προσδίδοντας προστιθέμενη αξία στις επιχειρήσεις των οποίων ηγούνται.
Από την ανάλυση μας φαίνεται ότι μόλις στο 3% των διοικητικών συμβουλίων του δείγματος, τα μέλη με εμπειρία και σε διαφορετικούς κλάδους πέρα από αυτόν της εταιρίας, αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των μελών του διοικητικού συμβουλίου. Από την άλλη, μέλη με εμπειρία και σε διαφορετικούς κλάδους αποτελούν την ισχνή μειοψηφία του συνόλου των μελών για το 14% των διοικητικών συμβουλίων.
Γ. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΜΕΛΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας μας, παρουσιάζουμε μία συγκριτική ανάλυση των προφίλ των νέων μελών που προστέθηκαν στα διοικητικά συμβούλια ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του ν.4706/2020 σε σχέση με τα μέλη που παρέμειναν στα διοικητικά συμβούλια των εταιριών τους ούτως ώστε να εξετάσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών και πώς άλλαξαν τα δημογραφικά στοιχείων των διοικητικών συμβουλίων.
Δ. ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΚΛΑΔΩΝ ΒΑΣΕΙ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΑΣ
Στην προσπάθειά μας να αναγνωρίσουμε τους κλάδους της οικονομίας που εφαρμόζουν στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό βέλτιστες πρακτικές πολυμορφίας αναφορικά με τα διοικητικά τους συμβούλια, προβήκαμε σε συγκριτική αξιολόγηση και κατάταξη των εταιριών και των αντίστοιχων κλάδων τους. Κάθε μία εταιρία αξιολογήθηκε βάσει των κριτηρίων πολυμορφίας που προαναφέρθηκαν και οι επιμέρους βαθμολογίες προστέθηκαν καταλήγοντας στην τελική κατάταξη, υπολογίζοντας το μέσο όρο βαθμολογίας βάσει του κλάδου δραστηριοποίησης αυτών.
Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Από την μελέτη της σύνθεσης των διοικητικών συμβουλίων, διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή του ν.4706/2020 έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της πολυμορφίας αυτών δεδομένου ότι η υποχρεωτικότητα του νόμου ιδίως ως προς τη συμμετοχή και των δύο φύλλων αλλά και των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών δεν άφηνε περιθώρια μη συμμόρφωσης. Πέρα από αυτά τα δύο κριτήρια διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή του νόμου οδήγησε και στη συμμετοχή νεότερων μελών αλλά και μελών που φέρνουν πολυμορφία ως προς την τεχνική τους κατάρτιση και τις δεξιότητες.
Είναι όμως από μόνη της η κάλυψη δεικτών επαρκής για να διασφαλίσει την ποικιλομορφία σε ένα διοικητικό συμβούλιο; Μόνο μέσα από μία κουλτούρα ευαισθητοποίησης σχετικά με τη διαφορετικότητα και συμπερίληψης που θα επιτρέπει σε κάθε μέλος ξεχωριστά, ανεξάρτητα από το φύλο, την εθνικότητα, τις γνώσεις, τις δεξιότητες κ.τ.λ. να αντιμετωπίζεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας, να έχει φωνή και να μπορεί έμπρακτα να συνεισφέρει τις σκέψεις του στο διοικητικό συμβούλιο χωρίς περιορισμούς, δύναται να επιτευχθούν οι στόχοι και τα οφέλη της ποικιλομορφίας.