In de afgelopen jaren hebben investeringsmaatschappijen steeds meer interesse getoond in de defensie- en dual-use technologiesectoren. Dit komt door de groeiende kansen die deze sectoren bieden binnen een veranderend geopolitiek landschap. Investeren in deze sectoren brengt echter unieke uitdagingen met zich mee. Investeerders moeten winstgedreven beslissingen afwegen tegen ethische overwegingen, terwijl ze tegelijkertijd voldoen aan strikte regelgeving en ESG-normen. Dit artikel dient als een praktische gids voor investeringsmaatschappijen die zich willen begeven in de defensie- en hightechsectoren. Het biedt strategieën om risico’s te beperken en te voldoen aan exportcontroles en ESG-principes.    

Daarnaast bespreekt het artikel zowel de uitdagingen als de financiële prikkels, zoals de "Defence Equity Facility" en het Ramp-up Fund, die investeerders helpen risico’s te beheersen en rendementen te maximaliseren. Voor zowel investeerders als spelers binnen de sector worden concrete strategieën uiteengezet om het momentum binnen de sector te benutten, investeringen aan te trekken en bijbehorende risico’s te verminderen. Dit artikel bouwt voort op een eerder artikel van RSM, waarin de complexe relatie tussen investeerders en de defensie-, deeptech- en dual-use sectoren werd onderzocht.   

Investeren in Defensie & Dual-Use Technologieën: ESG-uitdagingen bij het Aantrekken van Kapitaal 

Door een institutionele verschuiving in de afgelopen 1 à 2 jaar zijn private-equityfirma’s actiever geworden in de defensie- en dual-use technologiesectoren. Toch blijft de toestroom van kapitaal naar deze sectoren een complex speelveld voor investeerders. Ondanks de toegenomen interesse moeten investeerders nog steeds winstmotieven afwegen tegen ethische overwegingen, regelgeving en ESG-criteria. 

Veel institutionele investeerders, zoals staatsinvesteringsfondsen en pensioenfondsen, hanteren strikte ESG-beleidsregels die investeringen in militaire en dual-use technologieën ontmoedigen of verbieden. Dit kan resulteren in beperkte exit-mogelijkheden voor private-equityfirma’s, omdat minder kopers bereid zijn om defensiegerelateerde of dual-use activa over te nemen. Daarnaast vereisen de duurzaamheidsregels van de EU dat investeerders uitleggen hoe zij omgaan met duurzaamheidsrisico’s en moeten zij voldoen aan sociale minimumnormen, die soms in strijd worden gezien met sociale duurzaamheid. Volgens de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) moeten financiële instellingen hun blootstelling aan controversiële wapens rapporteren, omdat deze als niet-duurzaam worden beschouwd. Behalve activiteiten die verboden zijn door internationale verdragen, worden de meeste defensiegerelateerde activiteiten echter niet automatisch als sociaal onhoudbaar gezien. Toch kiezen sommige investeerders ervoor om defensiegerelateerde activiteiten uit te sluiten, zelfs als andere duurzaamheidsfactoren, zoals eerlijke arbeidsomstandigheden, worden nageleefd. De EU-Taxonomie – het classificatiesysteem voor milieuvriendelijke economische activiteiten – bevat tot nu toe geen specifieke defensiegerelateerde activiteiten. Daardoor kan de defensiesector zich niet eenvoudig in lijn brengen met de taxonomie, behalve voor algemene activiteiten zoals bouw en transport.

Ondanks deze uitdagingen blijft de Europese Commissie zich inzetten om de defensie-industrie te laten bijdragen aan de groene transitie. De European Defence Technological and Industrial Base (EDTIB) moet verduurzamen door de CO₂-uitstoot te verminderen, circulaire economieprincipes te integreren en hernieuwbare energieoplossingen toe te passen. De Commissie ondersteunt deze inspanningen via initiatieven zoals Groene Aanbestedingen en het bevorderen van synergieën tussen lidstaten, industrie en het EU-klimaatbeleid. Daarnaast stimuleert de Commissie de financiële sector om zich te engageren met de defensie-industrie. De Commissie heeft de Europese Investeringsbank (EIB) opgeroepen haar leenbeleid voor defensiegerelateerde projecten te herzien en biedt richtlijnen voor de toepassing van het EU-duurzaamheidskader. Toekomstige EU-financieringsprogramma’s zullen zowel duurzaamheid als defensieveerkracht overwegen, wat de verwachting versterkt dat de industrie zich aanpast aan milieudoelstellingen terwijl zij haar veiligheid en operationele paraatheid behoudt. Om marktfalen te corrigeren, biedt de EU budgettaire garanties aan via InvestEU en de EIB-groep (inclusief het Europees Investeringsfonds (EIF)). Defensie wordt erkend als een strategische sector onder InvestEU. Om investeringen in defensiegerelateerde technologieën met dual-use potentieel te bevorderen, heeft de Commissie voorgesteld extra middelen toe te voegen aan InvestEU en het "Defence Equity Facility" op te zetten. Dit fonds verstrekt aandelenkapitaal via het EIF aan durfkapitaal- of private-equityfondsen die in defensie-investeringen stappen. Daarnaast maakt de ASAP-verordening de oprichting van een Ramp-up Fund mogelijk, een financieringsinstrument dat schuldoplossingen biedt om investeringen aan te trekken, risico’s te verlagen en de productiecapaciteit sneller op te schalen. 

Strategieën voor Investeerders en Marktspelers 

Met de groeiende vraag naar militaire en hightech dual-use producten, in combinatie met stimuleringsmaatregelen van de EU en lidstaten, moeten investeerders hun standpunt heroverwegen. De zorgen rond de sociale en governance-aspecten van ESG kunnen effectief worden aangepakt door marktspelers. Bovendien kunnen investeerders met een robuust KYC- en due diligence-proces voor potentiële investeringsdoelwitten deze zorgen ondervangen en risico’s effectief beperken.

  • Strategieën voor Investeringsmaatschappijen

Investeringsmaatschappijen die willen investeren in ondernemingen die betrokken zijn bij militaire en dual-use producten, moeten de volgende aspecten evalueren op basis van de criteria van het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake Wapenexport.

  • Investeringsmaatschappijen moeten militaire en dual-use bedrijven zorgvuldig screenen om ervoor te zorgen dat ze voldoen aan internationale wetten, mensenrechten respecteren, regionale stabiliteit handhaven en niet bijdragen aan conflicten, terrorisme of economische instabiliteit.
  • Investeerders moeten bevestigen dat het bedrijf voldoet aan de EU-regelgeving, waaronder het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake Wapenexport en de EU Dual-Use Verordening.
  • Bedrijven moeten grondige due diligence uitvoeren op kopers om misbruik van geëxporteerde goederen te voorkomen. Dit betekent dat investeringsmaatschappijen de volwassenheid en effectiviteit van de screeningprocedures van het investeringsdoel moeten beoordelen.

Investeerders moeten de nieuwe EU-regels monitoren over opkomende dreigingen, zoals cyberoorlogvoering en AI, die gevolgen kunnen hebben voor de nalevingsvereisten. Op 3 oktober 2023 heeft de Europese Commissie een aanbeveling aangenomen over kritieke technologiegebieden voor de economische veiligheid van de EU.

  • Van de tien geïdentificeerde kritieke technologiegebieden zijn vier technologieën als de meest gevoelige en urgente risico’s aangemerkt, waaronder kwantumtechnologieën (kwantumcomputing, kwantumcryptografie, kwantumcommunicatie, kwantumsensoren en radar) en geavanceerde halfgeleidertechnologieën (micro-elektronica, fotonica, hoogfrequente chips, productieapparatuur voor halfgeleiders).
  • Bepaalde EU-lidstaten hanteren strengere regels dan de EU-brede regelgeving, afhankelijk van geopolitieke overwegingen.
  • Op 18 oktober 2024 heeft de Nederlandse regering aanvullende controles aangekondigd voor de export van bepaalde opkomende technologieën vanuit Nederland.

Voor investeringen in bedrijven die werken met Amerikaanse militaire of dual-use technologie, moeten investeerders controleren of zij voldoen aan de International Traffic in Arms Regulations (ITAR) en de Export Administration Regulations (EAR). Deze regels gelden wereldwijd, wat betekent dat zelfs niet-Amerikaanse bedrijven die werken met Amerikaanse goederen, componenten of technologieën, aan deze regelgeving moeten voldoen.

Wanneer tijdens de due diligence tekortkomingen worden geïdentificeerd bij potentiële investeringsdoelwitten, moeten investeerders contractuele clausules opstellen en onderhandelen. Deze clausules moeten bedrijven verplichten om een Intern Compliance Programma (ICP) te ontwikkelen en te implementeren volgens de regelgeving, met specifieke aandacht voor de geïdentificeerde tekortkomingen.

Investeerders kunnen een post-investment engagementbeleid ontwikkelen voor continue monitoring van hun investeringsdoelwitten om de uitvoering van maatregelen uit de contractuele clausules te beoordelen.

Dit kan bestaan uit regelmatige audits, nalevingscontroles en periodieke rapportage om voortdurende naleving te waarborgen.  

  • Strategieën voor Bedrijven in Defensie & Dual-Use Technologieën

Vanuit het perspectief van de bedrijven zelf moeten investeerders ervoor zorgen dat hun portfoliobedrijven robuuste interne nalevingsprogramma’s implementeren om te voldoen aan exportregelgeving.

Dit omvat grondige due diligence, training van werknemers en voortdurende monitoring van transacties om overtredingen te voorkomen.

Om deze verplichtingen te versterken, moeten investeerders strikte contractuele clausules opnemen in investeringscontracten, waarbij naleving van exportregelgeving verplicht wordt gesteld.

Deze clausules moeten regelmatige audits en rapportagevereisten mogelijk maken. 

Deze maatregelen minimaliseren juridische en financiële risico’s en bieden investeerders een mechanisme om corrigerende maatregelen te nemen bij nalevingsfouten. Uiteindelijk creëren deze strategieën meer waarde voor zowel investeerders als bedrijven door juridische en reputatierisico’s te minimaliseren, de langetermijnhoudbaarheid te waarborgen en vertrouwen op te bouwen bij stakeholders. 

Op basis van eerdere aanbevelingen moet de oprichting van een uitgebreid intern nalevingsprogramma de kern vormen van de risicobeheersingsstrategie van een organisatie. Om het nalevingskader te versterken en het beleid te laten voldoen aan de regelgeving, kunnen bedrijven profiteren van de richtlijnen in: 

Het Interne Compliance Programma (ICP) moet minstens de volgende elementen bevatten: 

  • Betrokkenheid van het topmanagement bij naleving
  • Organisatiestructuur, verantwoordelijkheden en middelen
  • Training en bewustwording
  • Exportcontroleprocedures en screeningprocessen
  • Prestatiebeoordelingen, audits, rapportage en correctieve maatregelen
  • Documentatie en gegevensbeheer
  • Fysieke en informatiebeveiliging     

Het interne compliance-programma moet beschikken over een dedicated compliance leadership, zoals een Chief Compliance Officer, die rechtstreeks rapporteert aan het senior management en de raad van bestuur.

  • Regelmatige risicobeoordelingen
  • Gedetailleerde mapping van technologie- en exporttrajecten
  • Screeningprocessen die realtime monitoring, geautomatiseerde nalevingscontroles en documentbeheer mogelijk maken.  

Forward Thinking 

De defensie- en dual-use technologiesectoren blijven zich ontwikkelen, gedreven door een groeiende vraag en strategische stimuleringsmaatregelen van de EU en lidstaten. Investeerders zullen zowel aanzienlijke kansen als uitdagingen tegenkomen.

De toekomst van defensie- en dual-use investeringen vereist nauwere samenwerking tussen de publieke en private sectoren. Overheden, via initiatieven zoals de EU-defensiefondsen, zullen een cruciale rol blijven spelen in het vormgeven van de sector.

  • Investeerders kunnen profiteren van deze samenwerkingen door zich te aligneren met door de overheid gesteunde projecten en door gebruik te maken van financiële instrumenten die de veerkracht en innovatie in de defensiesector versterken.
  • Naarmate defensie- en dual-use technologieën complexer worden, met de opkomst van AI, kwantumcomputing en andere geavanceerde technologieën, moeten investeerders voorbereid zijn op snelle innovatiecycli.
  • Bedrijven in deze sector moeten strategieën ontwikkelen om risico’s van deze technologieën te beheersen.

Investeerders moeten ervoor zorgen dat hun portfoliobedrijven over de juiste technologische capaciteiten en interne controles beschikken om opkomende risico’s aan te pakken en tegelijkertijd nieuwe kansen te benutten.

De toekomst van investeringen in defensie- en dual-use technologieën vormt een spannend maar complex speelveld. Door een proactieve aanpak van regelgeving, duurzaamheid en risicobeheer kunnen investeerders deze uitdagingen navigeren en de volledige potentie van de sector benutten.

Degenen die financiële rendementen succesvol combineren met verantwoord investeren, zullen het best gepositioneerd zijn om kansen te grijpen en tegelijkertijd reputatie-, juridische en regelgevingsrisico’s te minimaliseren.

RSM is een thought leader op het gebied van strategie en internationale handel. We delen regelmatig inzichten via training en thought leadership, gebaseerd op diepgaande kennis van sectorontwikkelingen en praktijkervaringen met onze klanten.

Meer weten? Neem contact op met Mario van den Broek via  [email protected].