Naarmate de wereld haar inspanningen voor het koolstofarm maken van de wereld versnelt, komt het belastingbeleid naar voren als een cruciaal instrument om een rechtvaardige en effectieve overgang naar een koolstofarme economie mogelijk te maken. Belastingbeleid heeft het potentieel om bedrijven en particulieren te stimuleren om groenere praktijken toe te passen, investeringen in schone technologieën te ondersteunen en de economische ongelijkheden te verminderen die kunnen voortvloeien uit de verschuiving naar op duurzaamheid gerichte economieën.

Dit artikel is geschreven door Mario van den Broek ([email protected]) en Iman Zalinyan ([email protected]).  Mario en Iman maken deel uit van RSM Netherlands Business Consulting Services, specifiek gericht op duurzaamheid en strategie.

De rol van fiscale stimulansen bij duurzame investeringen

Het implementeren van goed gestructureerde fiscale stimulansen is een bewezen strategie om investeringen in hernieuwbare energie en energie-efficiënte technologieën te stimuleren. Overheden voeren wereldwijd maatregelen in zoals versnelde afschrijvingsregelingen, belastingverminderingen en subsidies om duurzaam ondernemen te stimuleren.

Versnelde afschrijving stelt bedrijven bijvoorbeeld in staat om de volledige kosten van energie-efficiënte apparatuur in het eerste jaar af te trekken in plaats van over meerdere jaren. Deze onmiddellijke belastingvermindering verlaagt de financiële lasten aanzienlijk, waardoor duurzame investeringen aantrekkelijker worden voor bedrijven. Evenzo kunnen belastingverminderingen voor onderzoek en ontwikkeling (R&D) op het gebied van groene technologieën innovatie stimuleren. Een belastingkrediet van 30% op in aanmerking komende R&D-uitgaven kan aanzienlijke financiële verlichting bieden aan bedrijven die duurzame oplossingen van de volgende generatie ontwikkelen, waardoor innovatie en commercialisering worden bevorderd in sectoren die cruciaal zijn voor het koolstofarm maken.

Belastingbeleid kan ook worden gebruikt om consumenten te stimuleren. Veel regeringen hebben belastingverlagingen doorgevoerd voor de aanschaf van elektrische voertuigen (EV's), het installeren van zonnepanelen of het verbeteren van de energie-efficiëntie van woningen. Deze maatregelen stimuleren niet alleen individuele gedragsverandering, maar dragen ook bij aan het opschalen van de acceptatie van koolstofarme technologieën in industrieën en huishoudens.

Herstructurering van belastingstelsels om koolstofintensieve activiteiten te ontmoedigen

Naast het introduceren van stimulansen, kunnen regeringen bestaande belastingstelsels herstructureren om milieubelastende activiteiten te bestraffen. Koolstofprijsmechanismen, zoals koolstofbelastingen of cap-and-trade-systemen, zijn op grote schaal aangenomen als een middel om de milieukosten die gepaard gaan met koolstofemissies te internaliseren. Door directe kosten toe te kennen aan emissies, worden bedrijven en consumenten gestimuleerd om over te stappen op schonere alternatieven.

Een koolstofbelasting legt bijvoorbeeld een vaste prijs op per ton uitgestoten koolstof, waardoor bedrijven worden aangemoedigd om te investeren in groenere technologieën en energie-efficiënte operaties. Ondertussen stellen cap-and-trade-systemen emissielimieten vast, waardoor bedrijven emissierechten kunnen kopen of verkopen op basis van hun milieuprestaties. Deze marktgestuurde aanpak creëert financiële prikkels voor bedrijven om hun ecologische voetafdruk te verkleinen en bevordert de concurrentie voor duurzamere praktijken.
Bovendien kan het belastingbeleid gericht zijn op specifieke sectoren met de grootste milieu-impact. Het aanpassen van de registratiebelasting op voertuigen op basis van koolstofemissies is zo'n maatregel die de acceptatie van emissiearme en elektrische voertuigen aanmoedigt. Evenzo ontmoedigt het verhogen van de belastingen op de winning en consumptie van fossiele brandstoffen de afhankelijkheid van niet-hernieuwbare bronnen en verlegt het economische activiteiten naar duurzame energieoplossingen.

Zorgen voor een inclusieve transitie door middel van fiscale rechtvaardigheid

Een rechtvaardige en billijke overgang naar een koolstofarme economie vereist een zorgvuldige afweging van de impact van het belastingbeleid op verschillende sociaaleconomische groepen. Een van de belangrijkste zorgen rond koolstofbeprijzing is het potentieel om huishoudens met een laag inkomen onevenredig zwaar te treffen, die een groter deel van hun inkomen aan energie en transport besteden. Om deze effecten tegen te gaan, moeten regeringen strategieën voor belastingherverdeling implementeren om ervoor te zorgen dat kwetsbare bevolkingsgroepen niet oneerlijk worden belast door een koolstofarm beleid.

Inkomsten uit koolstofbelastingen en emissiehandelssystemen kunnen worden toegewezen aan directe kortingen of sociale programma's die gericht zijn op het ondersteunen van getroffen gemeenschappen. Dergelijke initiatieven kunnen bestaan uit gesubsidieerde energie-efficiënte woningen, financiële steun voor gezinnen met een laag inkomen om alternatieven voor schone energie te betalen, en beroepsopleidingsprogramma's voor werknemers die overstappen van fossiele brandstofindustrieën naar opkomende groene sectoren.

Bovendien kunnen progressieve belastingstructuren worden gebruikt om ervoor te zorgen dat grote bedrijven en individuen met een hoog inkomen een eerlijk deel van de kosten van het klimaatbeleid dragen. Deze aanpak sluit aan bij bredere doelstellingen op het gebied van sociale rechtvaardigheid, terwijl bedrijven worden gestimuleerd om te innoveren op het gebied van duurzame oplossingen.

Wereldwijde coördinatie en de uitdaging van koolstoflekkage

De effectiviteit van het belastingbeleid bij het stimuleren van decarbonisatie wordt aanzienlijk verbeterd door internationale samenwerking. Een belangrijke uitdaging bij het implementeren van een sterke koolstofbelasting is het risico van 'koolstoflekkage', waarbij bedrijven verhuizen naar landen met zwakkere milieuregelgeving om een streng belastingbeleid te vermijden. Zonder gecoördineerde inspanningen kunnen bedrijven de productie verschuiven naar rechtsgebieden met lagere koolstofbelastingen, waardoor de wereldwijde duurzaamheidsdoelstellingen worden ondermijnd.

Het harmoniseren van het belastingbeleid over de grenzen heen is essentieel om dergelijke mazen in de wet te voorkomen. Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) van de Europese Unie is een voorbeeld van een beleid dat is ontworpen om dit probleem aan te pakken. CBAM legt tarieven op aan geïmporteerde goederen op basis van hun ingebedde koolstofemissies, zodat buitenlandse producenten met vergelijkbare milieukosten worden geconfronteerd als binnenlandse fabrikanten. Dergelijke mechanismen creëren een gelijk speelveld en voorkomen dat bedrijven misbruik maken van lacunes in de regelgeving om hun verantwoordelijkheden op het gebied van duurzaamheid te omzeilen.

Wereldwijde samenwerking op het gebied van belastingbeleid bevordert ook het delen van kennis en beste praktijken bij het ontwerpen van efficiënte en billijke koolstofprijsmodellen. Internationale overeenkomsten, zoals de Overeenkomst van Parijs, bieden kaders voor landen om hun begrotingsbeleid af te stemmen op de klimaatdoelstellingen, zodat belastingen dienen als een krachtige factor voor het koolstofarm maken in plaats van een concurrentienadeel.

Forward Thinking

Het belastingbeleid is een formidabel instrument in de wereldwijde inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan. Door doordachte fiscale stimulansen te ontwerpen en bestaande belastingstelsels te herstructureren, kunnen overheden de koolstofreductie versnellen en tegelijkertijd economische veerkracht en rechtvaardigheid bevorderen. 

Naarmate de discussies over decarbonisatie voortduren, is het absoluut noodzakelijk dat beleidsmakers de langetermijnrol van belastingkaders erkennen bij het stimuleren van bedrijfs- en consumentengedrag in de richting van groenere keuzes. Het vinden van de juiste balans tussen stimulansen, boetes en sociale rechtvaardigheid zal van cruciaal belang zijn om ervoor te zorgen dat het belastingbeleid een effectieve kracht blijft bij het vormgeven van een duurzame, koolstofarme wereld.

RSM is een thought leader op het gebied van duurzaamheidsadvies. We bieden frequente inzichten door middel van training en het delen van thought leadership op basis van een gedetailleerde kennis van ontwikkelingen in de branche en praktische toepassingen in de samenwerking met onze klanten. Wilt u meer weten, neem dan contact op met een van onze consultants.