De classificatie van werknemers als zelfstandigen of werknemers heeft aanzienlijke gevolgen voor arbeidsrechten, belastingverplichtingen en sociale zekerheid. Deze kwestie heeft in Nederland aan bekendheid gewonnen, met name in baanbrekende zaken waarbij bedrijven als Deliveroo en Uber betrokken zijn.

Dit artikel onderzoekt het onderscheid tussen zelfstandig ondernemerschap en fictief dienstverband, de impact van recente juridische uitspraken, ontwikkelingen in buurlanden en het VK en de VS, en het effect van ESG-principes (Environmental, Social and Governance).

Dit artikel is geschreven door Brian James ([email protected]). Brian maakt deel uit van RSM Global Employer Services, dat zich specifiek richt op International Employment Taxes.

Arbeid als zelfstandige en fictief dienstverband: definities en implicaties

In Nederland werken zelfstandigen, ook wel "Zelfstandigen Zonder Personeel" (ZZP-ers) genoemd, zelfstandigen, stellen ze hun eigen roosters op en regelen ze hun eigen belastingen en socialezekerheidsbijdragen.

Werknemers ("werknemers") daarentegen hebben bepaalde werktijden, ontvangen een vast salaris en hebben recht op voordelen zoals pensioenpremies, vakantiegeld en ziekteverlof. Het onderscheid is cruciaal voor het bepalen van de rechten en plichten van zowel werknemers als werkgevers.  

Centraal daarbij staat de verplichting van de werkgever om belasting en sociale premies in te houden, te melden en af te dragen. In de toekomst betekent dit dat belastingdiensten hun zelfstandigen zullen moeten begrijpen en actie zullen moeten ondernemen om ervoor te zorgen dat ze niet worden geconfronteerd met een belasting- en socialezekerheidsclaim in het geval van een belastingcontrole.

De Deliveroo-zaak

De uitspraak van de Hoge Raad in maart 2023 dat Deliveroo-riders werknemers zijn, geen zzp'ers, markeerde een belangrijke verschuiving in de gig-economie. De rechtbank benadrukte de aanwezigheid van een gezagsrelatie, aangezien Deliveroo de acties van de riders beheerde via zijn app, die zwaarder woog dan de vrijheid van de riders om hun werktijden te kiezen. Deze beslissing onderstreepte het belang van het overwegen van de werkelijke arbeidsomstandigheden in plaats van contractuele labels.

De Uber-zaak

Ook in de uitspraak van de Hoge Raad in de Uber-zaak in februari 2025 werd de rol van ondernemerschap bij het bepalen van de arbeidsstatus benadrukt.  De rechtbank identificeerde negen factoren om de aard van de werkrelatie te beoordelen, waarbij ondernemerschap een cruciaal element was.  Deze belangrijke uitspraak suggereert dat chauffeurs die ondernemend gedrag vertonen, zoals het werven van klanten en het doen van investeringen, als zelfstandigen kunnen worden geclassificeerd, zelfs als ze vergelijkbare taken uitvoeren als werknemers. In essentie betekent dit dat ondernemend gedrag net zo zwaar weegt als andere elementen bij het bepalen van de aard van de relatie.

Ontwikkelingen in de buurlanden

Nederland is niet de enige die worstelt met de classificatie van werknemers in de gig-economie. In Duitsland oordeelde het Federale Arbeidshof dat platformwerkers als werknemers kunnen worden beschouwd als ze zijn geïntegreerd in de activiteiten van het bedrijf en onderworpen zijn aan de richtlijnen ervan.  Evenzo oordeelde het Hof van Cassatie in Frankrijk dat Uber-chauffeurs werknemers zijn vanwege de controle van het bedrijf over hun arbeidsomstandigheden. Deze uitspraken weerspiegelen een bredere Europese trend naar erkenning van de rechten van werknemers in de gig-economie.

Ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk

In het VK speelt de IR35-wetgeving een cruciale rol bij het bepalen van de arbeidsstatus voor belastingdoeleinden. De IR35-regels werden in januari 2025 aangescherpt, mede als gevolg van de Uber-uitspraak in het VK in 2021. In deze uitspraak classificeerde het Britse Hooggerechtshof Uber-chauffeurs als werknemers in plaats van onafhankelijke contractanten. De wetgeving heeft tot doel ervoor te zorgen dat werknemers die als werknemers zouden worden beschouwd als de tussenpersoon via wie zij diensten verlenen, soortgelijke belastingen betalen aan werknemers.

Recente wijzigingen hebben de verantwoordelijkheid voor het bepalen van de IR35-status teruggebracht naar aannemers voor kleine bedrijven, waardoor de administratieve lasten voor deze bedrijven worden verminderd.

Middelgrote en grote bedrijven dragen echter nog steeds de verantwoordelijkheid voor IR35-naleving, wat heeft geleid tot aanzienlijke uitdagingen en hogere kosten

Ontwikkelingen in de Verenigde Staten

In de Verenigde Staten kondigde het ministerie van Arbeid in januari 2025 een definitieve regel aan om de classificatie van werknemers onder de Fair Labor Standards Act (FLSA) te verduidelijken.

Deze regel herstelt een multifactoranalyse om te bepalen of een werknemer een werknemer of een onafhankelijke contractant is, met de nadruk op factoren zoals de mate van controle die de werkgever heeft over het werk en de kans van de werknemer op winst of verlies.  Deze wijziging is bedoeld om verkeerde classificatie tegen te gaan en ervoor te zorgen dat werknemers het loon en de bescherming krijgen waar ze recht op hebben.

ESG-principes en arbeidsclassificatie

Principes op het gebied van milieu, maatschappij en bestuur (ESG) hebben steeds meer invloed op bedrijfspraktijken en arbeidsbeleid.

Vanuit het oogpunt van werkgelegenheid legt ESG de nadruk op eerlijke behandeling, diversiteit, rechtvaardigheid en inclusie (DE&I) en transparant bestuur. Van bedrijven wordt nu verwacht dat ze ervoor zorgen dat hun arbeidspraktijken in overeenstemming zijn met deze principes, waaronder het bieden van eerlijke lonen, veilige werkomstandigheden en mogelijkheden voor loopbaanontwikkeling. Dit betekent dat de overwegingen en risico's voor ondernemingen verder gaan dan fiscale, sociale zekerheids- en arbeidsrechtelijke aspecten.

Naleving van de toeleveringsketen en ESG

Bovendien is naleving van de toeleveringsketen een integraal onderdeel geworden van ESG-principes, met name om ervoor te zorgen dat arbeidspraktijken in de hele toeleveringsketen voldoen aan ethische normen. Bedrijven worden steeds meer verantwoordelijk gehouden voor de arbeidsomstandigheden van hun leveranciers en onderaannemers. Dit houdt onder meer in dat ervoor moet worden gezorgd dat werknemers niet ten onrechte als zelfstandigen worden geclassificeerd om te voorkomen dat ze voordelen en bescherming bieden.

Door zich te houden aan ESG-principes kunnen bedrijven eerlijke arbeidspraktijken bevorderen, het risico op juridische geschillen verminderen en hun reputatie bij consumenten en investeerders verbeteren.

Vooruitdenken

De classificatie van werknemers als zelfstandigen of werknemers blijft een complex en evoluerend probleem in Nederland en daarbuiten. De zaken Deliveroo en Uber benadrukken de noodzaak van een genuanceerde aanpak die rekening houdt met de realiteit van moderne werkregelingen.

Naarmate de buurlanden ook evolueren naar een betere bescherming van werknemers in de gig-economie, en naarmate ESG-principes aan belang winnen, moeten bedrijven zich aanpassen om naleving te garanderen en een eerlijke en duurzame werkomgeving te bevorderen.

Door deze ontwikkelingen te begrijpen en ESG-principes te integreren, kunnen bedrijven beter omgaan met de uitdagingen van arbeidsclassificatie en bijdragen aan een rechtvaardigere arbeidsmarkt.

RSM is een thought leader op het gebied van Global Employer Services en Tax Consulting. We bieden frequente inzichten door middel van training en het delen van thought leadership op basis van een gedetailleerde kennis van ontwikkelingen in de branche en praktische toepassingen in de samenwerking met onze klanten. Wilt u meer weten, neem dan contact op met een van onze consultants.