In onze vorige artikelen hebben we de recente verstoringen onderzocht die van invloed zijn op wereldwijde supply chain, met speciale aandacht voor handelsroutes in het Midden-Oosten. Het voortdurende conflict tussen Israël en Hamas, dat in oktober 2023 escaleerde, heeft geleid tot verhoogde spanningen tussen Iran en Israël, waardoor vitale handelsroutes aanzienlijk gevaar lopen. Een kritieke doorgang is de Straat van Hormuz, gelegen tussen Iran, de VAE en Oman, die dient als belangrijke zeeroute voor de oliehandel. Hoewel de Rode Zee en het Suezkanaal belangrijk blijven voor het transport van olie, hebben ze momenteel te lijden onder de spanningen in Israël en de voortdurende aanvallen van de Houthi. Daarnaast blijven de Russische sancties op transport en olie problemen opleveren. Als gevolg hiervan zijn bedrijven en overheden genoodzaakt om alternatieve routes te zoeken, ondanks de inherente tekortkomingen en risico's van deze nieuwe routes. In dit artikel gaan we in op de gevolgen van de verstoringen in de Straat van Hormuz voor internationale bevoorradingsketens, onderzoeken we de zoektocht naar alternatieve routes -met name de Middle Corridor- en bespreken we de bijbehorende risico's en tekortkomingen van deze nieuwe opties.

Dit artikel is geschreven door Luis Ramos ([email protected]) en Sefa Geçikli ([email protected]). Zowel Luis als Sefa zijn consultants bij RSM Netherlands Business Consulting met een focus op internationale handel en supply chain.    

Conflictdynamiek en de gevolgen voor de supply chain 

Het conflict tussen Israël en Hamas, dat uitbrak in oktober 2023, is sindsdien geëscaleerd en heeft zich uitgebreid naar Libanon en Syrië en indirect ook Jordanië en Iran getroffen. Onlangs lanceerde Israël een grondoffensief in Libanon, wat Iran ertoe aanzette om terug te slaan met een spervuur van 200 raketten gericht op Israël.

De Straat van Hormuz speelt een cruciale rol als primaire zeeroute voor olie uit de Golf, gelegen tussen Iran, de Verenigde Arabische Emiraten en Oman. Het is een vitaal alternatief voor het Suezkanaal voor de oliehandel in het Midden-Oosten. Verstoringen in deze zeestraat kunnen ernstiger gevolgen hebben voor de wereldwijde olietransporten dan problemen in de Rode Zee, vooral gezien de belangrijke rol van Iran op de oliemarkt. Ongeveer 20% van de olieconsumptie in de wereld verloopt via deze route, waardoor een blokkade een potentiële katalysator is voor ernstige verstoringen van de wereldhandel en een toename van de scheepvaartvolumes.

Vanuit logistiek oogpunt zal het aanhoudende conflict waarschijnlijk leiden tot hogere verzend- en verzekeringskosten voor de landen die er rechtstreeks bij betrokken zijn, wat resulteert in langere vertragingen die gevolgen hebben voor zowel logistieke dienstverleners als consumenten. Als belangrijke speler in deze regio betekent de betrokkenheid van Iran dat verdere escalaties in het conflict de olietoevoer kunnen verstoren, waardoor de prijzen stijgen en de wereldeconomieën, die sterk afhankelijk zijn van olie-import, negatief worden beïnvloed. De situatie is vooral kritiek omdat Iran aanzienlijke controle heeft over de Straat van Hormuz, die een integraal onderdeel is van de oliehandelsroutes.

Bovendien kan de mogelijke verscherping van de sancties tegen Iran in de nasleep van deze gebeurtenissen de handelsdynamiek nog ingewikkelder maken, waardoor een toch al onstabiele situatie nog ingewikkelder wordt.

Opkomende logistiek: De Middle Corridor en zijn potentieel en risico's

Naast andere alternatieven, zoals Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika, kijken bedrijven steeds vaker naar de Middencorridor - ook wel de nieuwe Zijderoute genoemd - als een meer directe en kosteneffectieve optie voor hun logistieke behoeften. 

De Middencorridor is tot stand gekomen door een partnerschap tussen de EU en China om als alternatief te dienen voor de noordelijke en zuidelijke corridors. Deze laatste routes hebben te kampen gehad met toenemende conflicten vanwege hun grote afhankelijkheid van doorvoer door Rusland, waar 86% van de handel over land tussen Europa en China doorheen gaat. Als reactie op de escalerende sancties die de EU en de VS aan Rusland opleggen, proberen landen hun afhankelijkheid van deze routes te verminderen.

De Middencorridor, die officieel bekend staat als de Trans-Kaspische Internationale Transportroute (TITR), verbindt Zuidoost-Azië en China via Kazachstan, de Kaspische Zee, Azerbeidzjan en Georgië en bereikt Europa uiteindelijk via Turkije. Het is uitgegroeid tot de kortste route van China's Pacifische kust naar Europa, met een transittijd voor vracht van maximaal 10 dagen - ongeveer de helft van de duur van de Trans-Siberische noordelijke route, met een besparing van meer dan 2500 kilometer in afstand.

Hoewel de middencorridor veelbelovend is, met een vrachtvolume dat is gestegen tot 1,5 miljoen ton, vertegenwoordigt deze momenteel minder dan 10% van de totale vracht die via de noordelijke corridor wordt vervoerd. Bovendien is de bestaande infrastructuur langs deze route nog steeds onderontwikkeld, wat een uitdaging vormt voor de levensvatbaarheid ervan als volwaardig alternatief voor de trans-Siberische routes.

De corridor werkt als een multimodaal transportsysteem en steunt in grote mate op de bestaande basisinfrastructuur en havens. Belangrijke ontwikkelingen zijn onder andere:

  • Baku International Sea Trade Port, de grootste haven aan de Kaspische Zee, is van plan haar capaciteit uit te breiden tot 10 miljoen ton per jaar om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen.
  • Turkije heeft momenteel geen adequate spoorweginfrastructuur, met een beperkte capaciteit van slechts 700.000 ton per jaar. Als gevolg daarvan moet vracht worden overgeheveld naar wegtransport, wat leidt tot langere levertijden en hogere kosten.

Het meer fundamentele probleem ligt in de uitdaging voor Europa om de voordelen van de Middencorridor ten volle te benutten. De Europese markten zijn niet de enige deelnemers die strijden om capaciteit langs deze route; landen als Rusland zijn klaar om te profiteren van de bijbehorende infrastructuurprojecten. Het is goed gedocumenteerd dat entiteiten in bepaalde landen sancties omzeilen door goederen die oorspronkelijk uit de EU zijn geïmporteerd, opnieuw te exporteren naar Rusland. Op dezelfde manier worden producten uit Rusland naar deze landen verscheept en vervolgens weer naar de EU geëxporteerd. Handelsgegevens laten deze trend duidelijk zien en benadrukken de noodzaak van grondige due diligence door derden, vooral omdat de route door China, Kazachstan, Azerbeidzjan en Turkije loopt - regio's die fungeren als draaischijven voor het ontduiken van sancties, waardoor het moeilijk is om de oorsprong van goederen te traceren. Bovendien kan Moskou profiteren van de Middle Corridor door sommige van zijn goederen om te leiden om ze te beschermen tegen Oekraïense aanvallen op Siberische spoorwegen en om sancties en exportcontroles te omzeilen - een strategie die al in gang is gezet door Centraal-Aziatische economieën. Bovendien zou Rusland de Middle Corridor kunnen verbinden met de voorgestelde International North-South Transport Corridor, een project waarbij Iran en Azerbeidzjan betrokken zijn en dat de Russische handel naar de Indische Oceaan zou vergemakkelijken. Ironisch genoeg kan de Middencorridor, ondanks de intentie van de EU om deze te ontwikkelen als een middel om Rusland te omzeilen, onbedoeld de internationale connectiviteit van Rusland versterken.

Voor bedrijven, met name logistieke dienstverleners (LSP's) die actief zijn langs de route van de Middle Corridor, zijn de gevolgen van het veranderende geopolitieke landschap en de mogelijkheid om sancties te ontduiken aanzienlijk. LSP's kunnen te maken krijgen met verscherpt toezicht van regelgevende instanties vanwege de complexiteit van het opereren in regio's die in verband worden gebracht met het ontduiken van sancties. Bedrijven zullen meer moeten investeren in due diligence om de oorsprong van goederen te verifiëren en ervoor te zorgen dat er in hun supply chain niet onbedoeld gesanctioneerde entiteiten of landen betrokken zijn.

Ook de betrokkenheid van China als hoofdrolspeler in deze route brengt meer compliance-uitdagingen met zich mee voor bedrijven, vooral voor LSP's. Vanuit Amerikaans perspectief is het begrijpen van het begrip "faciliteren" van een schending essentieel om de wettelijke grenzen en nalevingseisen te begrijpen waar deze LSP's doorheen moeten navigeren. Elke ondersteuning die door LSP's wordt geboden bij de uitvoering van een transactie waarbij verboden, beperkte of gesanctioneerde goederen of personen/entiteiten betrokken zijn, kan ook worden gezien als een schending, waardoor LSP's mogelijk worden blootgesteld aan wettelijke aansprakelijkheid, handhavingsacties en financiële boetes. Hoewel deze route bedrijven dus de mogelijkheid biedt om traditionele sancties te omzeilen, brengt ze ook risico's met zich mee die verband houden met de toenemende sancties van de VS tegen China.

Forward Thinking

Naarmate het conflict tussen Israël en Hamas zich verder ontwikkelt, worden de gevolgen voor de wereldwijde aanvoerketens steeds complexer. De Straat van Hormuz blijft een belangrijk punt van zorg, waarbij verstoringen dreigen door te werken op de internationale oliemarkten en daarbuiten.

Bedrijven moeten niet alleen vertrouwen op traditionele routes zoals het Suezkanaal of de noordelijke corridor. In plaats daarvan biedt investeren in de Middencorridor een veelbelovend alternatief. Door partnerschappen aan te gaan met belangrijke belanghebbenden langs deze route - waaronder landen in Centraal-Azië en de Kaukasus - kunnen bedrijven hun veerkracht tegen mogelijke verstoringen vergroten. Naarmate de geopolitieke spanningen toenemen, moeten bedrijven hun due diligence-processen versterken om ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de evoluerende sancties. Het opzetten van robuuste traceersystemen voor de herkomst van goederen is essentieel. Logistieke dienstverleners (LSP's) moeten geavanceerde technologieën implementeren, zoals blockchain en AI, om de transparantie in hun supply chain te vergroten en zo de risico's van sanctieontduiking te minimaliseren.

RSM is 'Thought Leader' op het gebied van advies over internationale handel en supply chain. We bieden regelmatig inzichten door middel van training en het delen van thought leadership op basis van gedetailleerde kennis van ontwikkelingen in de sector en praktische toepassingen in de samenwerking met onze klanten. Als je meer wilt weten, neem dan contact op met een van onze consultants.