De 29e Conferentie van de Partijen bij het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (COP29) vond plaats in Bakoe, Azerbeidzjan, in november 2024. Meer dan 65.000 wereldleiders, besluitvormers uit 200 landen, organisaties uit de particuliere sector en leden van het maatschappelijk middenveld. Het doel van de top was om te bespreken hoe de Overeenkomst van Parijs kan worden uitgevoerd om de temperatuurstijging te beperken, de weerbaarheid tegen klimaateffecten te versterken en steun voor ontwikkelingslanden te waarborgen. 

Klimaatfinanciering en koolstofmarkten stonden centraal op COP29, die sterk gericht was op het verhogen van de financiering en het creëren van effectieve koolstofmarktmechanismen. COP29 was ook de allereerste "Finance COP", die ermee instemde om $ 300 miljard aan klimaatfinanciering te mobiliseren, wat achterbleef bij het bedrag van een biljoen dollar dat door ontwikkelingslanden werd geëist. Hoewel er geen vooruitgang werd geboekt bij de uitfasering van fossiele brandstoffen, markeerde COP29 een belangrijke mijlpaal voor het operationaliseren van koolstofmarkten.

Dit artikel is geschreven door Annabelle van der Maarel ([email protected]) en Sefa Geçikli ([email protected]). Annabelle en Sefa maken beide deel uit van RSM Netherlands Business Consulting Services met een focus op Duurzaamheid en Strategie.  

Achtergrond 

Net als bij eerdere klimaattoppen, werd COP29 gezien deelname van een breed scala aan belanghebbenden, waarvan sommigen standpunten innamen die leken af te wijken van de gestelde doelen van de top, waaronder die welke waren afgestemd op de belangen van fossiele brandstoffen en scepsis ten opzichte van klimaatactie. Rapporten wezen op de aanwezigheid van 1.773 lobbyisten voor fossiele brandstoffen in Bakoe, een cijfer dat veel aandacht trok. Ook waren verschillende belangrijke wereldleiders opvallend afwezig, met name uit enkele van de meest vervuilende landen. Waarnemers uitten hun bezorgdheid over de afwezigheid van prominente figuren wier landen een cruciale rol spelen bij het aansturen van de wereldwijde uitstoot. Een andere uitdaging waarmee COP29 werd geconfronteerd, was de impact van de herverkiezing van de Amerikaanse president Donald Trump, wiens regering van oudsher een meer sceptische houding heeft aangenomen ten opzichte van het klimaatbeleid.

Hoewel COP29 aanzienlijke kritiek heeft gekregen, is het ook belangrijk om te erkennen dat de top een aantal opmerkelijke resultaten heeft opgeleverd.

Klimaatfinanciering

COP29 legde aanzienlijk de nadruk op klimaatfinanciering, terwijl onderhandelaars werkten aan het vaststellen van een nieuw wereldwijd klimaatfinancieringsdoel voor 2025 en daarna. Voortbouwend op de eerdere toezegging van $ 100 miljard per jaar, wilden de afgevaardigden kritieke kwesties aanpakken, zoals de kwantiteit, kwaliteit en bronnen van klimaatfinanciering. De belangrijkste prioriteiten waren onder meer het scheppen van eerlijke verwachtingen voor contribuanten, ervoor zorgen dat financiële steun zich vertaalt in tastbare effecten en het mobiliseren van substantiële investeringen uit de particuliere sector.

De top resulteerde in de goedkeuring van een "Nieuw collectief gekwantificeerd doel voor klimaatfinanciering" om ontwikkelingslanden te ondersteunen, dat twee primaire doelen omvat:

  • $ 1.3 biljoen per jaar om door alle actoren te worden "ingeschakeld".
  • $ 300 miljard per jaar voor ontwikkelde landen om het voortouw te nemen bij het leveren.

Beide doelstellingen moeten worden bereikt door een combinatie van publieke en private bronnen. Deze cijfers blijven echter achter bij de financiële behoeften van kwetsbare landen, die hadden opgeroepen tot meer dan $ 1 biljoen aan directe hulp. Ontwikkelingslanden beschreven de overeenkomst als ontoereikend en uitten hun frustratie, met het argument dat de financieringstoezeggingen niet de middelen bieden die nodig zijn om de escalerende complexiteit van de klimaatcrisis aan te pakken.

De kloof tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden werd een belangrijk twistpunt tijdens de onderhandelingen. Ontwikkelde landen, die de grootste bijdrage leveren aan de uitstoot van broeikasgassen, staan onder toenemende druk om een grotere financiële verantwoordelijkheid op zich te nemen. Ondertussen liepen vertegenwoordigers van de minst ontwikkelde landen en de Alliantie van Kleine Eilandstaten (AOSIS) uit protest weg uit de besprekingen, wat blijk gaf van diepe ontevredenheid. VN-secretaris-generaal António Guterres benadrukte de urgentie van het omzetten van toezeggingen in uitvoerbaar geld, terwijl hij de noodzaak benadrukte om de wereldwijde financiële architectuur te hervormen om klimaatfinanciering toegankelijker en betaalbaarder te maken voor ontwikkelingslanden.

Initiatieven zoals het Bridgetown Initiative, dat tot doel heeft jaarlijks meer dan $ 1.5 biljoen aan groene investeringen te mobiliseren, wonnen aan populariteit als onderdeel van bredere inspanningen om kwetsbare landen te ondersteunen. Ondertussen benadrukte COP29 het belang van het aanpakken van onvermijdelijke klimaateffecten via mechanismen zoals het Loss and Damage Fund en het opschalen van systemen voor vroegtijdige waarschuwing om levens en economieën te beschermen. Het initiatief "Early Warnings for All", dat streeft naar universele dekking tegen 2027, belooft een hoog rendement op bescheiden investeringen.

Hoewel er een akkoord is bereikt over het ondersteunen van de minst ontwikkelde landen bij de uitvoering van nationale aanpassingsplannen, blijft de algehele financieringsovereenkomst eerder een basis dan een oplossing. Er zijn nog veel obstakels, waaronder het ontbreken van expliciete toezeggingen om fossiele brandstoffen geleidelijk af te bouwen. Desalniettemin onderstreepte COP29 de dringende noodzaak om scheidslijnen te overbruggen, vertrouwen op te bouwen en de substantiële middelen te mobiliseren die nodig zijn om de klimaatcrisis het hoofd te bieden.

Koolstof kredieten

Historisch gezien wordt de markt voor koolstofkredieten gekenmerkt door een gebrek aan standaardisatie, regionale inconsistenties en wijdverbreide bezorgdheid over fraude, zoals dubbeltelling van emissiereducties en de uitgifte van kredieten voor projecten met twijfelachtige milieuvoordelen. Dit onsamenhangende kader creëerde belemmeringen voor deelname voor actoren uit de particuliere sector, ontmoedigde investeringen in hoogwaardige klimaatprojecten en ondermijnde het vertrouwen in koolstofmarkten als instrument om de wereldwijde klimaatdoelstellingen te bereiken.

COP29 markeerde aanzienlijke vooruitgang bij de uitvoering van artikel 6 van de Overeenkomst van Parijs, dat tot doel heeft een kader te creëren voor internationale koolstofmarkten om emissiereducties te vergemakkelijken en duurzame ontwikkeling te ondersteunen.

  1. Internationale handel in mitigatieresultaten (artikel 6.2):Er zijn duidelijke richtlijnen opgesteld voor de manier waarop landen koolstofkrediettransacties kunnen autoriseren en volgen.
    • Trackingregisters werden geïntroduceerd om transparantie en verantwoording in het handelsproces te waarborgen.
    • Er zullen vooraf technische beoordelingen worden uitgevoerd om de milieu-integriteit te waarborgen en een transparant en geloofwaardig systeem te creëren.
  2. Crediteringsmechanisme voor de Overeenkomst van Parijs (artikel 6, lid 4):
    • Het mechanisme omvat verplichte waarborgen om zowel het milieu als de mensenrechten te beschermen, en vereist geïnformeerde toestemming van inheemse volkeren om projecten door te laten gaan.
    • Een toezichthoudend orgaan kreeg de opdracht om tegen 2025 een alomvattend actieplan uit te voeren om toezicht te houden op de uitrol van het mechanisme.

Deze ontwikkelingen culmineerden in een consensus over normen en regels voor een door de VN gesteunde wereldwijde koolstofkredietmarkt. Voor de particuliere sector kunnen deze ontwikkelingen het begin zijn van een verschuiving van een gefragmenteerd systeem naar een meer uniforme, transparante en verantwoordelijke wereldwijde koolstofmarkt. Een dergelijke markt zou bedrijven in staat stellen om op betrouwbaardere wijze te voldoen aan vrijwillige of regelgevende emissiedoelstellingen, en tegelijkertijd een duidelijk kader bieden voor de beprijzing van koolstof en de concurrentie tussen hoogwaardige kredietverstrekkers bevorderen.

Energie

De wereldwijde inzet tijdens COP29 om af te stappen van fossiele brandstoffen bleef diep gepolariseerd, terwijl in het eindresultaat van COP28 met name expliciete verwijzingen naar "overgang weg van fossiele brandstoffen" werden weggelaten.

Om de energiedoelstellingen te halen, is samenwerking nodig tussen de publieke en de private sector. Tijdens de bijeenkomsten hebben bedrijven de noodzaak benadrukt van acties aan de vraagzijde, zoals het vertalen van efficiëntiedoelstellingen in uitvoerbare plannen op sectorniveau en het implementeren van beleid om de efficiëntie op belangrijke gebieden zoals gebouwen, industrie en transport te stimuleren.

Om de verdrievoudiging van de doelstellingen voor hernieuwbare energie te halen, is het van cruciaal belang om belemmeringen voor de overgang weg te nemen. Prioriteiten zijn onder meer het verkorten van vergunningstijden, het verbeteren van de gereedheid van het net en het verhogen van projectfinanciering in ontwikkelingslanden - essentiële stappen voor het bevorderen van toekomstige COP-doelen.

Er werden verschillende energietoezeggingen gedaan met betrekking tot energieopslag en -netten, groene energiezones en waterstof. De belofte voor energieopslag en -netten is van cruciaal belang voor een ander COP-doel: een verdrievoudiging van de hernieuwbare opwekkingscapaciteit wereldwijd. Bovendien moet het nieuwe financiële doel landen helpen te delen in de enorme voordelen van de hausse in schone energie.

AI en klimaat

COP29 benadrukte het potentieel van digitale technologieën zoals AI en big data om het energieverbruik te optimaliseren, de klimaatmonitoring te verbeteren en aanpassings- en mitigatie-inspanningen te ondersteunen, zoals de Green Digital Action Declaration benadrukte. De snelle groei van digitale technologie verhoogt het energieverbruik, het waterverbruik en e-waste, waardoor bezorgdheid ontstaat over de impact op het milieu, ondanks de potentiële voordelen ervan. Meer dan 1.000 belanghebbenden onderschreven de COP29-verklaring en onderstreepten de noodzaak om een evenwicht te vinden tussen het gebruik van digitale instrumenten voor klimaatactie en het verkleinen van hun ecologische voetafdruk, wat de weg vrijmaakt voor duurzame digitale transformatie.

Transparantie

Transparante klimaatrapportage was een ander aandachtsgebied van COP29. Er werden inspanningen geleverd om een sterkere empirische basis op te bouwen om het klimaatbeleid in de loop van de tijd te versterken en het identificeren van financieringsbehoeften en -kansen te vergemakkelijken. Als onderdeel van het Enhanced Transparency Framework hebben 13 partijen hun eerste tweejaarlijkse transparantierapport ingediend, dat tegen het einde van het jaar moet worden ingediend. Als gevolg van dit kader zijn rapportage-instrumenten, technische training en ondersteuning voor ontwikkelingslanden in het leven geroepen.

Gender en klimaatverandering

De ondervertegenwoordiging van vrouwen op COP29 is duidelijk zichtbaar op de officiële openingsfoto: slechts acht van de 78 staatshoofden en regeringsleiders zijn vrouw. Gender is een cruciale kwestie om rekening mee te houden bij het bespreken van de klimaatcrisis. De gevolgen van de klimaatcrisis treffen vrouwen onevenredig, terwijl vrouwen tegelijkertijd van cruciaal belang zijn bij het bieden van effectieve oplossingen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Om vrouwen beter te integreren in het klimaatbeleid, werd van regeringen verwacht dat ze op COP29 een nieuw werkprogramma voor gendergelijkheid zouden goedkeuren. Er werd een consensus bereikt over gender en klimaatverandering, en het verbeterde werkprogramma van Lima inzake gender en klimaatverandering werd met nog eens tien jaar verlengd. Daarnaast moet er een nieuw genderactieplan worden ontwikkeld dat tijdens de COP30 zal worden aangenomen en dat de richting zal aangeven voor de concrete uitvoering.

Forward Thinking

Al met al heeft de COP dit jaar wisselende reacties gekregen. Om VN-secretaris-generaal Guterres te citeren: "De overeenkomst biedt een basis waarop kan worden voortgebouwd." Tijdens de top publiceerden voormalige leiders, klimaatexperts en wetenschappers een open brief waarin werd opgeroepen tot hervorming van het COP-proces, met het argument dat het "de verandering niet met exponentiële snelheid en schaal kan bewerkstelligen, wat essentieel is om een veilige klimaatlanding voor de mensheid te garanderen." In dit opzicht hebben de resultaten van COP29 de basis gelegd, maar de reis naar wereldwijde klimaatdoelstellingen is verre van voltooid. Het akkoord dat in Bakoe is bereikt, voldeed niet aan de verwachtingen van alle partijen en er zullen aanzienlijk meer inspanningen nodig zijn tijdens de COP30 van volgend jaar in Belém, Brazilië.

De vooruitgang van COP29 in het kader van artikel 6, met name bij het creëren van een wereldwijde markt voor koolstofkredieten, biedt bedrijven een duidelijker kader om emissies te compenseren en te investeren in hoogwaardige koolstofreductieprojecten. De verdrievoudiging van de capaciteit voor hernieuwbare energie tegen 2030 is een enorme kans voor bedrijven op het gebied van energieopslag, netinfrastructuur en technologieën voor hernieuwbare energie. Bedrijven in deze sectoren kunnen profiteren van toegenomen publieke en private investeringen.

RSM is een thought leader op het gebied van ESG advisering. We bieden frequente inzichten door middel van training en het delen van thought leadership op basis van gedetailleerde kennis van ontwikkelingen in de branche en praktische toepassingen in het werken met onze klanten. Wilt u meer weten, neem dan contact op met een van onze adviseurs.