In de huidige verweven wereldeconomie hebben handelsspanningen tussen grote economische machten als de Verenigde Staten en China verstrekkende gevolgen. Het evoluerende landschap van tarieven, sancties en exportcontroles heeft niet alleen gevolgen voor bedrijven in de VS en China, maar creëert ook ripple effects in heel Europa en daarbuiten. Voor bedrijven in de Europese Unie (EU), met name die in hightechindustrieën, productie en zware sectoren zoals staal en aluminium, biedt het veranderende handelsbeleid zowel uitdagingen als kansen. Naarmate de handelsoorlog tussen de VS en China heviger wordt en er nieuwe regelgevingskaders ontstaan, is inzicht in de complexe dynamiek die speelt van cruciaal belang voor EU-bedrijven die door deze turbulente wateren willen navigeren. In dit artikel wordt onderzocht hoe de aanhoudende handelsspanningen en de daarmee gepaard gaande wijzigingen in de regelgeving de wereldmarkten hervormen, met bijzondere aandacht voor de gevolgen voor EU-bedrijven in belangrijke sectoren.    

Dit artikel is geschreven door Sefa Geçikli ([email protected]) en Lorena Velo ([email protected]). Sefa en Lorena maken deel uit van RSM Netherlands Business Consulting Services, specifiek gericht op International Trade en Strategy.      

Het complexe en evoluerende landschap van de handelsoorlog tussen de VS en China    

De Volksrepubliek China (VRC) is de op een na grootste economie ter wereld en is een belangrijke handelspartner voor de Verenigde Staten sinds de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 2001. Met zijn belangrijke rol in de wereldhandel is de invloed van China op de Amerikaanse export aanzienlijk, vooral in sectoren als lucht- en ruimtevaart, halfgeleiders, medische apparatuur, landbouw en energie. Aangezien de VS en China echter een complexe economische relatie blijven onderhouden, brengt de evoluerende regelgeving zowel risico's als kansen met zich mee voor bedrijven die zich bezighouden met grensoverschrijdende handel.

Hoewel Amerikaanse bedrijven van oudsher hebben geprofiteerd van de toegang tot de Chinese markt, zijn de strategische plannen van China erop gericht de afhankelijkheid van buitenlandse bedrijven in belangrijke industrieën te verminderen. Naarmate China zijn binnenlandse capaciteiten versterkt, kunnen buitenlandse bedrijven die aanvankelijk gaten in de markt opvulden, onder toenemende druk komen te staan. In de lucht- en ruimtevaartsector bijvoorbeeld zijn sommige Amerikaanse bedrijven een partnerschap aangegaan met Chinese staatsbedrijven om het C-919-vliegtuig te ontwikkelen, waarbij geavanceerde Amerikaanse technologie wordt overgedragen. Evenzo heeft de regering van de VRC geïnvesteerd in de productie van halfgeleiders, waarbij de VS kritieke apparatuur leveren om de ontwikkeling van de Chinese halfgeleiderindustrie te ondersteunen. Op het gebied van elektrische voertuigen (EV's) dwingt het Chinese lokalisatiebeleid bedrijven om toeleveringsketens voor EV-batterijen in het land op te zetten. Bovendien maken de Chinese aanbestedingsregels en zijn rol bij het verwerven van buitenlandse bedrijven in sectoren als medische hulpmiddelen en biotechnologie het land steeds concurrerender op het wereldtoneel. Bovendien versterken de dominante positie van China bij de winning en verwerking van kritieke mineralen en zijn betrokkenheid bij de energieproductie zijn wereldwijde economische macht verder.

De handelsrelatie tussen de VS en China is ingewikkelder geworden sinds 2017, toen het Amerikaanse nationale veiligheidsbeleid China als een strategische concurrent bestempelde. Als reactie hierop heeft de regering van president Trump in januari 2025 het America First-handelsbeleid uitgevaardigd, dat leidde tot een uitgebreide herziening van kwesties, variërend van het handelstekort tot Amerikaanse tarieven en exportcontroles. Specifieke gebieden die worden beoordeeld, zijn onder meer de naleving door de VRC van de fase één-handelsovereenkomst, sectie 301-acties en de regelgeving van de regering-Biden over verbonden voertuigtechnologieën en uitgaande investeringen naar China.
Tarieven opgelegd door de VS zijn een centraal aspect van het handelsconflict geweest. Sinds 2018 hebben de VS tarieven geheven variërend van 7,5% tot 25% op ongeveer $ 370 miljard aan invoer uit China, die door China werd gecompenseerd met tarieven op $ 110 miljard aan Amerikaanse goederen. In 2020 pakte de Phase One-handelsovereenkomst tussen de twee landen bepaalde problemen aan, maar veel zorgen blijven onopgelost, waardoor de VS de meeste tarieven handhaafde en nieuwe voorstelde voor producten zoals halfgeleiders, elektrische voertuigen, medische producten en zonnecellen. Het onderzoek naar China's halfgeleiderpraktijken en scheepvaartpraktijken op grond van sectie 301 illustreert verder de toenemende spanningen.

Nationale veiligheidskwesties spelen ook een cruciale rol bij het vormgeven van het Amerikaanse beleid. In 2018 werden tarieven opgelegd aan Chinees staal en aluminium, daarbij verwijzend naar nationale veiligheidsrisico's. In februari 2025 verhoogden de VS de tarieven op aluminium en staal en breidden ze de tarieven uit tot landen die eerder waren vrijgesteld, wat de Chinese export concurrerender zou kunnen maken in vergelijking met andere landen. In februari 2025 werd ook een tarief van 10% op alle Amerikaanse invoer uit China ingevoerd, samen met de intrekking van de minimis-behandeling voor Chinese invoer, na bezorgdheid over de rol van China in de fentanylhandel.

Een andere belangrijke handelsbarrière is ontstaan door zorgen over dwangarbeid. De VS hebben de invoer uit Xinjiang, China, verboden op grond van een weerlegbaar vermoeden dat ze zijn geproduceerd met behulp van dwangarbeid, na wetgevende maatregelen zoals PL 117-78. Dit verbod is gericht op producten die zijn gedolven, vervaardigd of geproduceerd met dwangarbeid, wat de handel tussen de twee landen nog complexer maakt.
Vanuit het oogpunt van exportcontrole heeft de regering-Biden haar inspanningen opgevoerd om gevoelige technologieën te reguleren. Dit omvat het opleggen van controles op de export van geavanceerde halfgeleiders naar China, het beperken van de overdracht van bulkgegevens en het reguleren van Amerikaanse investeringen in bepaalde Chinese technologieën. Er is met name een toename van de regels voor buitenlandse directe producten (FDP), met name voor de export van technologie, AI, kwantumcomputing en halfgeleiders naar China en Chinese entiteiten. Deze beperkingen zijn van cruciaal belang omdat de VS ernaar streven hun technologische voorsprong te beschermen op gebieden die centraal staan in de nationale veiligheid.

Recente stappen begin 2025 hebben de spanningen verder doen escaleren. Als reactie op Amerikaanse tarieven legde China vergeldingstarieven op Amerikaanse landbouwproducten, waaronder kip, maïs en sojabonen. Bovendien plaatste China 15 Amerikaanse bedrijven op zijn exportcontrolelijst, waardoor ze geen technologieën voor tweeërlei gebruik mochten ontvangen, terwijl tegelijkertijd 10 Amerikaanse bedrijven werden toegevoegd aan de lijst met onbetrouwbare entiteiten. Een groot slachtoffer van deze actie was de Amerikaanse fabrikant van medische apparatuur Illumina, die een verbod op zijn genetische sequencers zag.

Naarmate de wereldeconomie steeds meer met elkaar verweven raakt, vormt de strategische controle van de VRC over kritieke mineralen, zoals wolfraam, een aanzienlijke uitdaging voor industrieën die afhankelijk zijn van deze materialen. China domineert de wereldwijde winning en verwerking van dergelijke metalen, die belangrijke componenten zijn in de lucht- en ruimtevaart en militaire toepassingen. De beperkte lijst van deze zeldzame metalen blijft zich ontwikkelen, waarbij China's controle over de geraffineerde productie zowel kansen als risico's met zich meebrengt voor de wereldwijde toeleveringsketens.    

Impact op EU-bedrijven    

Het aanhoudende handelsconflict tussen de VS en China en de veranderende regelgeving bieden zowel uitdagingen als kansen voor bedrijven in de Europese Unie (EU), met name bedrijven die betrokken zijn bij de productie van technologie en de ijzer- en staalproductie. Terwijl de VS en China hun economische rivaliteit intensiveren, navigeren Europese bedrijven die actief zijn in of afhankelijk zijn van wereldwijde toeleveringsketens door een snel evoluerend landschap van tarieven, exportcontroles en strategische verschuivingen. Deze dynamiek is met name relevant voor industrieën zoals de technologische productie, die sterk afhankelijk is van gevoelige materialen en intellectueel eigendom, en de ijzer- en staalsector, die nauw verbonden is met het wereldwijde handelsbeleid.

  • Technologiefabrikanten: navigeren door exportcontroles en handelsbelemmeringen    

De technologiesector van de EU, die kritieke industrieën zoals halfgeleiders, AI en kwantumcomputing omvat, wordt geconfronteerd met verhoogde risico's als gevolg van de evoluerende exportcontroles en de regels voor buitenlandse directe producten (FDP). De VS hebben aanzienlijke beperkingen opgelegd aan de export van geavanceerde halfgeleidertechnologie naar China, naast maatregelen die de overdracht van bulkgegevens en Amerikaanse investeringen in bepaalde Chinese technologieën reguleren. Deze stappen hebben aanzienlijke gevolgen voor Europese technologiefabrikanten die, hoewel ze niet direct het doelwit zijn van deze controles, actief zijn op een onderling verbonden wereldmarkt. Terwijl de VS zijn technologische leiderschap probeert te beschermen, kunnen Europese bedrijven te maken krijgen met uitdagingen bij de toegang tot vitale componenten of te maken krijgen met meer concurrentie van Chinese bedrijven die profiteren van een meer ondersteunend binnenlands regelgevingsklimaat.

Bovendien wordt de afhankelijkheid van de EU van mondiale toeleveringsketens voor kritieke grondstoffen, zoals zeldzame aardmetalen en wolfraam, nog verergerd door de dominantie van China in deze sectoren. Aangezien China het overgrote deel van de wereldwijde geraffineerde productie van deze metalen controleert, kunnen EU-fabrikanten in hightechindustrieën te maken krijgen met verstoringen, hogere kosten en mogelijke aanbodtekorten. Als reactie op de toenemende beperkingen van de VS tegen China, kunnen EU-bedrijven verstrikt raken in een geopolitiek getouwtrek, gedwongen om een evenwicht te vinden tussen naleving van Amerikaanse exportcontroles en het behoud van toegang tot de Chinese markt.    

  • IJzer- en staalsector: tarieven en concurrentiedruk    

Een van de belangrijkste ontwikkelingen voor EU-bedrijven is de instelling van een tarief van 25% op de invoer van aluminium en staal uit de EU door de Verenigde Staten in februari 2025. Dit betekent een belangrijke verschuiving in het handelsbeleid, aangezien de EU al lang een van de grootste handelspartners van Amerika is. Als reactie hierop heeft de Europese Commissie tegenmaatregelen genomen, hoewel ze de vergeldingstarieven hebben uitgesteld tot 31 maart 2025, om tariefvrijstellingen voor de uitvoer van staal en aluminium uit de EU in het kader van het Tariff-Rate Quota (TRQ) systeem te behouden. Dit systeem is van vitaal belang geweest om EU-exporteurs jaarlijks naar schatting 1,5 miljard euro te besparen. Als de schorsing echter wordt opgeheven, zullen EU-bedrijven in de staal- en aluminiumindustrie te maken krijgen met aanzienlijke concurrentienadelen, vooral omdat Chinese producenten de export naar de EU zouden kunnen verhogen in de nasleep van Amerikaanse beperkingen, waardoor de prijzen kunnen dalen en de winstmarges voor Europese fabrikanten onder druk komen te staan.    

  • Automobiel- en productiesectoren: navigeren door tarieven en stijgende kosten    

De auto- en productie-industrie van de EU worstelen ook met het evoluerende handelsbeleid van de VS. De aankondiging door de voormalige Amerikaanse president Donald Trump van een nieuw tarief van 25% op auto's en auto-onderdelen uit de EU, dat in maart 2025 van kracht wordt, heeft directe gevolgen voor Europese autofabrikanten. Tussen 50% en 60% van de geproduceerde Europese voertuigen wordt geëxporteerd naar de Amerikaanse markt, waardoor dit tarief een aanzienlijke klap is voor hun concurrentievermogen. Hogere kosten kunnen leiden tot productieverlagingen, ontslagen of de verplaatsing van productiefaciliteiten om de tarieven te ontwijken, waardoor de Europese automobielsector verder onder druk komt te staan.

Stijgende materiaalkosten, met name in staal en aluminium, verergeren de uitdagingen voor EU-fabrikanten. Deze materialen zijn essentieel in de autoproductie en de tariefverhogingen op Amerikaans staal en aluminium kunnen de prijzen voor Europese autofabrikanten verhogen, waardoor hun winstmarges afnemen. Bovendien bestaat het potentieel voor China om zijn overtollige productie van bepaalde materialen naar Europa te verleggen als gevolg van de Amerikaanse tarieven, wat zou kunnen leiden tot een overaanbod en prijsinstabiliteit, vooral op de metaal- en chemische markten.

Looking Forward    

Naarmate deze handelsspanningen toenemen, moeten EU-bedrijven hun strategieën herijken om de risico's van verschuivende tarieven, sancties en wijzigingen in de regelgeving te beperken. Voor technologie- en elektronicabedrijven kan dit betekenen dat de toeleveringsketens moeten worden gediversifieerd en alternatieve bronnen van belangrijke materialen moeten worden veiliggesteld. Autofabrikanten in de EU zouden kunnen proberen de productie naar andere regio's te verplaatsen of nieuwe markten te verkennen om de impact van Amerikaanse tarieven tegen te gaan. Voor industrieën als staal en aluminium moet de EU mogelijk op zoek gaan naar nieuwe handelsallianties of aandringen op tariefvrijstellingen om hun concurrentievoordeel te beschermen.

Bovendien moet de EU haar eigen rol in het bredere geopolitieke landschap overwegen, vooral nu andere wereldspelers zoals Japan, Zuid-Korea en China nieuwe handelsovereenkomsten beginnen te smeden die de VS mogelijk uitsluiten. Naarmate China zijn economische banden met deze landen versterkt, moeten Europese bedrijven zich mogelijk aanpassen aan deze nieuwe handelsdynamiek om te voorkomen dat ze buitenspel worden gezet in een wereld waarin de rivaliteit tussen de VS en China de wereldwijde toeleveringsketens hervormt.

Concluderend kan worden gesteld dat de handelsoorlog tussen de VS en China, in combinatie met het evoluerende regelgevingskader, ingrijpende gevolgen heeft voor EU-bedrijven. Hoewel er veel uitdagingen zijn, zijn er ook kansen voor degenen die wendbaar genoeg zijn om zich aan te passen aan het veranderende handelslandschap. Door op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen en strategieën dienovereenkomstig aan te passen, kunnen EU-bedrijven zich beter positioneren om door deze turbulente wateren te navigeren.

RSM is een thought leader op het gebied van Strategy en International Trade consulting. We bieden frequente inzichten door middel van training en het delen van thought leadership op basis van een gedetailleerde kennis van ontwikkelingen in de branche en praktische toepassingen in de samenwerking met onze klanten. Wilt u meer weten, neem dan contact op met een van onze consultants.