In een tijdperk dat wordt bepaald door geopolitieke instabiliteit, vertegenwoordigen het aanstaande ReArm Europe Plan/Readiness 2030 van de Europese Unie en het bijbehorende witboek voor Europese defensie meer dan een beleidsverschuiving, ze zijn een oproep aan bedrijven om zich aan te sluiten bij een continentale mobilisatie. 

Het plan belicht kritieke aandachtsgebieden, waaronder de steun aan Oekraïne, het dichten van lacunes in de defensiecapaciteit en het versterken van de Europese defensie-industrie, die elk enorme kansen creëren voor bedrijven in verschillende sectoren. Met 650 miljard euro die is gemobiliseerd via publieke en private investeringen en de introductie van het Security Action for Europe (SAFE)-programma, is het landschap voor defensie-innovatie aan het verschuiven. Bedrijven die gespecialiseerd zijn in geavanceerde technologieën zoals AI, cyberbeveiliging en geavanceerde productie kunnen nu overstappen op defensietoepassingen en profiteren van de inzet van de EU voor grootschalige inkoop op de lange termijn. Bovendien belooft de voorgestelde Defense Omnibus-verordening de regelgeving te stroomlijnen en bedrijven een voorspelbaarder en stabieler platform voor groei te bieden. 

Dit artikel onderzoekt hoe deze ontwikkelingen een vruchtbare bodem creëren voor bedrijven in de defensie- en dual-use-sectoren, waardoor ze toegang krijgen tot nieuw kapitaal, flexibele financieringsopties en ongeëvenaarde mogelijkheden voor samenwerking. 
 
Dit artikel is geschreven door Herman Annink ([email protected]), Marius Ungureanu ([email protected]) en Sefa Geçikli ([email protected]), Herman, Marius en Sefa maken deel uit van RSM Netherlands Business Consulting Services, specifiek gericht op International Trade en Strategy. 

Een sterke stijging van de vraag naar defensie en innovaties voor tweeërlei gebruik    

In het witboek bij het ReArm Europe Plan worden vijf belangrijke aandachtsgebieden belicht, die elk verschillende zakelijke kansen bieden:

  • Steun voor Oekraïne – Bedrijven die betrokken zijn bij de productie en levering van militair materieel, logistiek en humanitaire hulp kunnen anticiperen op lopende contracten en aanbestedingsovereenkomsten.
  • De lacunes in de Europese defensiecapaciteit dichten – Fabrikanten van geavanceerde defensiesystemen en hun toeleveringsketens zullen profiteren van langetermijninvesteringen om tekorten aan te pakken en militaire middelen te upgraden.
  • Versterking van de Europese defensie-industrie – Door de EU gesteunde financiering zal O&O en productie-uitbreidingen ondersteunen, waardoor kansen worden gecreëerd voor zowel gevestigde spelers als nieuwkomers.
  • Voorbereiding op militaire onvoorziene omstandigheden – Bedrijven die zich bezighouden met war-gaming, risicobeoordeling en advies over paraatheid bij noodsituaties, zullen een toenemende vraag naar hun diensten ervaren.
  • Verbetering van de veiligheid door middel van partnerschappen – Defensiebedrijven die grensoverschrijdende partnerschappen aangaan of hun toeleveringsketens integreren in de strategische doelstellingen van de EU, zullen profiteren van gunstige regelgevingskaders en financieringsopties.     

Het ReArm-plan vertaalt die aandachtsgebieden in zeven belangrijke defensiecapaciteiten: lucht- en raketverdediging, artilleriesystemen, drones, strategische enablers zoals ruimte-infrastructuur, militaire mobiliteit en geavanceerde domeinen zoals cyber-, AI- en elektronische oorlogsvoering. Naast de 650 miljard euro die via de investeringsmechanismen van de lidstaten en particuliere ondernemingen wordt gemobiliseerd, zullen deze sectoren profiteren van de Security Action for Europe (SAFE), een leningsprogramma van 150 miljard euro dat is ontworpen om de gezamenlijke aanbestedingen tussen de EU-landen te versnellen.

Voor bedrijven vertaalt dit zich in een voorspelbare, grootschalige vraag. Lidstaten worden gestimuleerd om bestellingen te bundelen, waardoor schaalvoordelen ontstaan die de toeleveringsketens stabiliseren en productierisico's verminderen. Bedrijven in civiele sectoren, met name die welke gespecialiseerd zijn in AI, cyberbeveiliging of geavanceerde productie, kunnen zich richten op defensie door de nadruk te leggen op toepassingen voor tweeërlei gebruik. Een bedrijf dat AI ontwikkelt voor logistieke optimalisatie, kan bijvoorbeeld zijn platform aanpassen voor militaire mobiliteitsplanning. Ondertussen zorgt de eis dat 65% van de aangekochte goederen afkomstig moet zijn van leveranciers uit de EU, de EER of Oekraïne voor kansen voor lokale kmo's en industriële partners.

De visie van de EU op een interne markt voor defensie is erop gericht decennia van fragmentatie te ontmantelen. Door de aanbestedingsregels te harmoniseren en prioriteit te geven aan interoperabiliteit met NAVO-normen, wil het blok grensoverschrijdende samenwerking net zo naadloos maken als binnenlandse transacties. Deze verschuiving creëert een vruchtbare bodem voor partnerschappen. Een Duitse dronefabrikant zou bijvoorbeeld kunnen samenwerken met een Roemeense cybersecurity-startup om anti-dronesystemen te ontwikkelen, waarbij gezamenlijk wordt geboden op door SAFE ondersteunde contracten. De integratie van Oekraïne in de aanbestedingsprogramma's van de EU breidt de mogelijkheden verder uit; joint ventures met Oekraïense bedrijven bieden toegang tot niche-expertise op gebieden als elektronische oorlogsvoering, aangescherpt door onschatbare praktijkervaring.

Een omnibusverordening voor defensie die opgewassen is tegen de taak    

Een cruciaal onderdeel van de regelgeving in het witboek van de Commissie is de voorgestelde omnibusverordening voor defensie (voorstel tegen juni 2025). Dit wetgevingskader is bedoeld om de regels voor de Europese defensie-industrie te stroomlijnen en te harmoniseren, bureaucratische barrières te verminderen en de ontwikkeling van kritieke capaciteiten te versnellen. Door de aanbestedingsprocedures te standaardiseren en de coördinatie tussen de lidstaten te verbeteren, beoogt de verordening een meer geïntegreerde en efficiënte Europese defensiemarkt te bevorderen. De omnibusverordening zal zich richten op de volgende gebieden:

  • het verhogen van de kruiscertificering van defensieproducten en het bevorderen van de wederzijdse erkenning van certificering waar nodig;
  • het mogelijk maken van de snelle afgifte van bouw- en milieuvergunningen voor industriële defensieprojecten als een zaak van algemeen belang;
  • het waarborgen van de tijdige en rechtmatige beschikbaarheid en bruikbaarheid van alle noodzakelijke materialen en andere inputs in de toeleveringsketen van de Europese technologische en industriële defensiebasis, met name voor essentiële toepassingen waarvoor geen adequate vervangingsmiddelen beschikbaar zijn;
  • het wegnemen van belemmeringen voor de beschikbaarheid van militair personeel op relevante tijden en locaties - het wegnemen van belemmeringen in verband met de toegang tot financiering, met inbegrip van ESG-beleggingen;
  • het vergemakkelijken van de uitwisseling van vertrouwelijke en gevoelige informatie onder voorwaarden die zowel eenvoud als veiligheid van de verwerking garanderen;
  • de stroomlijning van de industriële defensieprogramma's van de EU om de levertijd te verkorten, het beheer van door de EU gefinancierde projecten te vereenvoudigen en de behandeling van medeoprichters van de lidstaten te vereenvoudigen.

Voor bedrijven betekent dit een meer voorspelbare en stabiele regelgeving, waardoor het gemakkelijker wordt om investeringen te plannen, activiteiten uit te breiden over meerdere rechtsgebieden en grensoverschrijdende contracten binnen te halen. De verordening heeft ook tot doel de goedkeuringsprocedures voor technologieën voor tweeërlei gebruik te vereenvoudigen, waardoor snellere innovatiecycli kunnen verlopen en de marktintroductietijd voor defensiegerelateerde producten zal worden verkort. Door de regels in de lidstaten te harmoniseren en de bureaucratische belemmeringen te vereenvoudigen, beoogt de verordening een efficiëntere en concurrerendere Europese defensiemarkt tot stand te brengen.

Kapitaal en flexibiliteit ontsluiten voor bedrijven

De defensiedruk van de EU gaat gepaard met een fundamentele herbedrading van de financiële regels die ongekende kansen voor bedrijven creëert. Van oudsher worden de defensie-uitgaven beperkt door strikte fiscale regels en beperkte toegang tot kapitaal. Het ReArm Europe Plan verandert deze berekening door middel van drie belangrijke mechanismen die gezamenlijk het financieringslandschap hervormen.

Ten eerste vertegenwoordigt de National Escape Clause (NEC) een ongekende verschuiving in het begrotingsbeleid. Voor het eerst kunnen de lidstaten defensie-uitgaven tot 2028 tijdelijk vrijstellen van de EU-regels voor begrotingstekorten, waardoor in feite een uitgavencorridor van 650 miljard euro ontstaat. Dit gaat niet alleen over het verhogen van budgetten, het gaat ook over het wijzigen van inkooptijdlijnen. Waar defensiecontracten voorheen binnen de jaarlijkse begrotingscycli moesten passen, hebben overheden nu meerjarige bestedingszekerheid. Voor defensie-aannemers betekent dit grotere contracten op langere termijn met stabielere inkomstenstromen.

Ten tweede verandert het instrument Security Action for Europe (SAFE) de kapitaalkosten voor defensieprojecten fundamenteel. Door gebruik te maken van de AAA-kredietwaardigheid van de EU, verstrekt SAFE leningen met een looptijd van 45 jaar en aflossingsvrije perioden van 10 jaar tegen rentetarieven die aanzienlijk lager zijn dan wat de meeste lidstaten zelfstandig zouden kunnen bereiken. Dit verandert de berekening van het rendement op investeringen voor grote capaciteitsprojecten, wat misschien marginale investeringen waren tegen nationale financieringskosten, worden levensvatbaar tegen door de EU gesubsidieerde tarieven.

Ten derde heeft de Europese Investeringsbank (EIB) haar leenbeleid herzien om projecten voor tweeërlei gebruik en defensie expliciet op te nemen. De EIB is van plan haar defensiegerelateerde financiering uit te breiden door haar jaarlijkse investering te verhogen tot € 2 miljard. Dit zal projecten ondersteunen op belangrijke gebieden zoals drones, ruimtevaart, cyberbeveiliging, kwantumtechnologieën, militaire infrastructuur en civiele bescherming.

Daarnaast is de EIB van plan haar subsidiabiliteitscriteria te verfijnen en ervoor te zorgen dat uitgesloten activiteiten strikt worden gedefinieerd en afgestemd op de evoluerende beleidsprioriteiten van de EU. Voorts wil het zijn operationele kader herzien door het ad-hoc strategisch Europees veiligheidsinitiatief te vervangen door een specifieke doelstelling van het overheidsbeleid die gericht is op het versterken van de vrede en veiligheid in Europa. Deze verschuiving zal worden ondersteund door aanzienlijke financiële en kapitaaltoezeggingen, wat een beslissende stap is in de richting van de versterking van de Europese defensiecapaciteiten.

Ten slotte is de financiële sector steeds meer geïnteresseerd in defensie, maar de industrie blijft ondergefinancierd als gevolg van een restrictief investeringsbeleid van zowel publieke als private financiële instellingen. Toegang tot kapitaal blijft een grote uitdaging voor 44% van de kleine en middelgrote ondernemingen in defensie-industrie, veel meer dan hun civiele tegenhangers. In vergelijking met bedrijven in de VS en het VK hebben Europese defensiebedrijven te maken met minder financieringsmogelijkheden, waarbij Amerikaanse investeerders goed zijn voor 60% van de totale investeringen in de sector. Om deze kloof te dichten, wil de spaar- en investeringsunie meer particulier kapitaal naar EU-prioriteiten, waaronder defensie, sturen. Om deze inspanning te ondersteunen, introduceert de Europese Commissie een mededeling over een spaar- en investeringsunie.
Voor bedrijven vragen deze veranderingen om een nieuwe benadering van financiële planning:

  • Meerjarige SAFE-contracten kunnen verschillende strategieën voor kapitaaluitgaven mogelijk maken
  • De groeiende pool van defensiekapitaal betekent nieuwe mogelijkheden voor precontractuele financiering
  • Hoewel de flexibiliteit is toegenomen, vereist de Commissie nog steeds concurrerende aanbestedingsprocedures

Innovatie voor tweeërlei gebruik: een brug slaan tussen civiele en defensiemarkten

In het witboek van de Commissie over Europese defensiegereedheid in 2030 wordt de nauwe relatie tussen defensie en civiele innovatie benadrukt. Technologieën die zijn ontwikkeld voor militair gebruik, zoals veilige communicatiesystemen of AI-gestuurde detectie van bedreigingen, lopen vaak over in commerciële toepassingen, waardoor nieuwe inkomstenstromen ontstaan. Het Europees Defensiefonds, dat 8 miljard euro heeft uitgetrokken voor gezamenlijke R&D (2021-2027), biedt subsidies aan voor projecten die beide domeinen combineren.

Een satellietstartup zou bijvoorbeeld zijn technologie kunnen hergebruiken voor EU-initiatieven op het gebied van ruimteverdediging, terwijl het zijn platforms voor klimaatmonitoring commercialiseert. Op dezelfde manier kan een bedrijf voor hernieuwbare energie microgrid-oplossingen ontwikkelen voor militaire bases en deze later aanpassen voor rampenbestrijding. Bedrijven moeten een breder perspectief hebben bij het begrijpen van hun mogelijkheden om potentieel voor tweeërlei gebruik te identificeren, met de nadruk op wendbaarheid en schaalbaarheid in financieringstoepassingen.

Vooruitdenken

Als we vooruitkijken, biedt de sterke stijging van de vraag naar innovaties op het gebied van defensie en tweeërlei gebruik een schat aan kansen voor bedrijven in heel Europa. Het ReArm Europe Plan, ondersteund door aanzienlijke financiële investeringen en een alomvattend regelgevingskader, vormt de basis voor een langetermijntransformatie in de defensiesector. Bedrijven die actief zijn in geavanceerde technologieën, zoals AI, cyberbeveiliging en lucht- en ruimtevaart, zullen profiteren van de toegenomen vraag naar zowel defensie- als dual-use-toepassingen. De stap van de EU naar een meer geïntegreerde defensiemarkt en het streven naar grensoverschrijdende partnerschappen zullen een vruchtbare bodem creëren voor samenwerking tussen industrieën en nieuwe wegen voor innovatie en groei ontsluiten. Voor bedrijven betekent dit niet alleen het aanboren van nieuwe defensiecontracten, maar ook het aanpassen aan een snel evoluerend regelgevend en financieel landschap dat meer bevorderlijk is voor grootschalige investeringen.

Naast directe inkoopmogelijkheden moeten bedrijven overwegen hoe de bredere verschuiving in het EU-beleid van invloed zal zijn op de dynamiek van de toeleveringsketen, de behoeften van het personeel en technologische innovatie. De toegenomen focus op defensie-uitgaven zal bedrijven verplichten zich aan te passen aan veranderende nalevingsvereisten, waaronder exportcontroles, cyberbeveiligingsnormen en interoperabiliteitsmandaten voor multinationale defensieprojecten. Bovendien zal het initiatief een rimpeleffect hebben op aangrenzende industrieën.  Telecommunicatieproviders, energiebedrijven en financiële instellingen zullen ook verschuivingen in de vraag zien naarmate regeringen prioriteit geven aan veiligheid en veerkracht. Bedrijven die op maat gemaakte oplossingen kunnen bieden voor veilige communicatie, beschermde energienetten en financiële compliance in de defensiesector, zullen een voordeel behalen in dit nieuwe economische landschap.

RSM is een thought leader op het gebied van Strategy en International Trade consulting. We bieden frequente inzichten door middel van training en het delen van thought leadership op basis van een gedetailleerde kennis van ontwikkelingen in de branche en praktische toepassingen in de samenwerking met onze klanten. Wilt u meer weten, neem dan contact op met een van onze consultants.