De recente verkiezing van Donald Trump als president van de VS heeft belangrijke gevolgen voor de economie, handel, defensie, duurzaamheid en de bredere mondiale dynamiek van de EU. De periode na Trump is een scharniermoment in de mondiale geopolitiek, gekenmerkt door toenemend nationalisme, strategische herschikking tussen grootmachten en een hernieuwde focus op multilateralisme. Voor bedrijven in de EU, die nu voor de uitdaging staan om zowel haar geopolitieke als geo-economische strategieën te herijken, vraagt deze verschuiving om een proactieve aanpak om de mondiale relevantie en concurrentievoorsprong te behouden. 

Dit artikel is geschreven door Mourad Seghir ([email protected]) en Lorena Velo ([email protected]). Mourad en Lorena maken deel uit van RSM Netherlands Business Consulting Services met een specifieke focus op Finance & International Trade.  

Dit artikel onderzoekt de verwachte rol van de EU-economie in dit veranderde landschap, waarin EU-bedrijven zich moeten aanpassen.

Handels- en tariefdruk op de EU-export

De door Trump voorgestelde invoerrechten - variërend van een mogelijk algemeen tarief van 10% tot 60% voor goederen met Chinese onderdelen - vormen een aanzienlijk risico voor de economie van de EU. Het uitbreken van een mogelijke tarievenoorlog door de VS, de grootste handelspartner van de EU, kan gevolgen hebben voor sectoren als de automobiel-, farmaceutische en machine-industrie.   Als gevolg van deze onzekerheden moet de EU mogelijk haar militaire uitgaven verhogen, wat de nationale begrotingen verder zal aantasten en de tekorten zal doen toenemen. Nu de EU een meer diplomatieke houding aanneemt in de spanningen tussen de Amerikaanse en Chinese tarieven, kan ze onder druk komen te staan om partij te kiezen of repercussies te riskeren van een mogelijke regering-Trump. Zelfs als de Amerikaanse tarieven niet rechtstreeks gericht zijn op goederen uit de EU, kan de EU-markt toch negatieve gevolgen ondervinden als de VS besluit sancties op te leggen aan producten die Chinese onderdelen of technologie gebruiken, vooral als er druk wordt uitgeoefend om de banden met China aan te halen. Europa, met China als op één na grootste handelspartner, is afhankelijk van invoer zoals telecomapparatuur en elektrische machines, en uitvoer zoals voertuigen en machines. Verstoringen in deze sectoren zouden de Europese economie aanzienlijk kunnen schaden, waardoor het kwetsbaar wordt voor Amerikaanse acties die erop gericht zijn om de groei van China af te remmen.  

Volkswagen, de grootste autofabrikant in Duitsland, kondigde onlangs bijvoorbeeld aan dat het waarschijnlijk werknemers zou ontslaan en fabrieken zou sluiten, naast de concurrentie van de Chinese EV-verkoop in Europa. Europese leiders staan voor een dilemma tussen China uitdagen of sussen, zoals bleek toen Duitsland zich verzette tegen EU-tarieven op Chinese elektrische voertuigen, wat leidde tot vergelding door China met nieuwe tarieven op Europese brandy, die vooral Frankrijk troffen. 

Meer informatie over deze voorgestelde tarieven vind je in een van onze vorige artikelen. 

Een andere belangrijke reactie van de markt was de reactie van de euro. Sinds de overwinning van Trump is de euro met bijna %-3 verzwakt ten opzichte van de dollar, een trend die kan aanhouden als het fiscale en handelsbeleid van Trump de Federal Reserve onder druk zet om de renteverlagingen te beperken. Klik hier om de implicaties van renteverlagingen voor de internationale handel te begrijpen.

Deze situatie zou de Europese Centrale Bank (ECB) ertoe kunnen aanzetten om renteverlagingen of onconventionele monetaire maatregelen te overwegen om de euro te stabiliseren. 
Bovendien werd Trump gefeliciteerd door leiders als Poetin en Xi. Zij gaven ook aan nauwer te willen samenwerken met Trump, wat kan duiden op geopolitieke toenaderingen die de EU verder kunnen isoleren, waardoor haar concurrentiepositie wereldwijd verzwakt en de druk op de euro toeneemt.

Dit zou kunnen leiden tot een verschuiving in het huidige geopolitieke landschap in Europa, aangezien de EU zwaar heeft geïnvesteerd in de steun aan Oekraïne en de handhaving van sancties tegen Rusland. Daarom kunnen onderhandelingen tussen de VS en Rusland die de Europese belangen op een zijspoor zetten, leiden tot instabiliteit op de markt. Een verschuiving in het Amerikaanse beleid zou kunnen leiden tot verdeeldheid binnen de EU over de vraag of de sancties moeten worden gehandhaafd of opgeheven, wat gevolgen zou hebben voor markten die afhankelijk zijn van de handel met Rusland. 

Nieuwe machtsblokken

Het buitenlands beleid van Trump, inclusief de mogelijkheid van verminderde Amerikaanse steun voor de NAVO, heeft de discussies binnen de EU over haar defensieverantwoordelijkheden geïntensiveerd. Op dit moment nemen de VS bijna 70% van het NAVO-budget voor hun rekening, en een aanzienlijke verlaging van hun bijdragen zou de Europese landen dwingen om middelen te herschikken ten gunste van hun eigen defensiebudgetten. Het herschikken van middelen van essentiële sectoren om de defensie-uitgaven te verhogen kan leiden tot economische druk, waardoor het belangrijker wordt om een evenwichtige aanpak te vinden die zowel de fiscale duurzaamheid als de veiligheid handhaaft.

De wereld verandert van een unipolaire, door de VS geleide orde in een multipolaire orde door een combinatie van terugtrekking van de VS en de opkomst van andere invloedrijke mogendheden. De VS heeft gestemd voor een verschuiving naar een "America First"-benadering, waarbij de nadruk ligt op binnenlandse prioriteiten in plaats van op wereldwijde verplichtingen. Deze naar binnen gekeerde houding, die wordt gekenmerkt door scepticisme tegenover allianties zoals de NAVO en tarieven voor zowel bondgenoten als tegenstanders, heeft ertoe geleid dat regio's zoals de EU hun afhankelijkheid van Amerikaans leiderschap heroverwegen en strategische autonomie nastreven. Ondertussen weerspiegelen China's snelle economische groei, expansieve Belt and Road Initiative (ook bekend als de nieuwe Zijderoute) en strategische allianties zijn ambitie om mondiale systemen in zijn voordeel te veranderen en zichzelf te positioneren als tegenwicht voor de Amerikaanse invloed.

Rusland, hoewel economisch minder dominant, heeft strategische acties in Oost-Europa en het Midden-Oosten gebruikt om zijn macht te herbevestigen, wat de EU en de NAVO ertoe heeft aangezet om hun verdediging te versterken en hun mondiale strategieën opnieuw te evalueren. Daarnaast zorgen de opkomst van regionale machten zoals India en blokken zoals ASEAN ervoor dat de wereldorde steeds meer verschuift. 

Strategische autonomie in een multipolaire wereld

De overgang naar een multipolaire wereld heeft aanzienlijke gevolgen voor de EU en stelt haar van oudsher open-markt, interdependente model op de proef. Nu nieuwe wereldmachten hun invloed doen gelden en de steun van de VS minder voorspelbaar wordt, zal de EU een strategie aannemen die gericht is op veerkracht, waarden en welvaart. Het concept van "strategische autonomie" van de EU (zoals uiteengezet in het rapport van Draghi) staat centraal in deze aanpak en staat voor een drang om minder afhankelijk te worden van niet-EU-bronnen, vooral in kritieke sectoren zoals farmaceutica, halfgeleiders en energie.

Voor kleinere EU-landen, zoals Nederland, die van oudsher vrijhandel als hefboom voor economische groei gebruiken, vereist het bereiken van strategische autonomie dat bedrijven hun beleid en praktijken heroverwegen. Deze verschuiving omvat een grotere verantwoordelijkheid voor bedrijven in markten die afhankelijk zijn van instabiele factoren, met name in sectoren die essentieel zijn voor economische en strategische stabiliteit op de lange termijn. Door te investeren in binnenlandse productie en veerkracht te cultiveren binnen belangrijke sectoren, zoals hernieuwbare energie en hightechproductie, kunnen bedrijven in de EU hun kwetsbaarheid verminderen en hun positie op het wereldtoneel veiligstellen.

Van onderlinge afhankelijkheid naar zelfvoorziening

Om de risico's in deze nieuwe wereldorde te beperken, richt de EU zich steeds meer op zelfvoorziening en het verminderen van de afhankelijkheid van externe regio's voor essentiële hulpbronnen. Het verbeteren van de productie binnen de EU biedt een basis voor economische veerkracht die bestand is tegen mogelijke wereldwijde verstoringen. Recent EU-beleid, waaronder de Net Zero Industry Act en de Critical Raw Materials Act, weerspiegelt een proactieve aanpak om veerkrachtige, op Europa gebaseerde toeleveringsketens te creëren en zo een grotere zelfvoorziening in vitale industrieën te garanderen. 

Inzicht in de toeleveringsketens van de EU is essentieel om kwetsbaarheden in te schatten en zich voor te bereiden op verstoringen. Door het aanleggen van reserves van essentiële materialen en het bevorderen van kennisdeling binnen industrieën, kunnen bedrijven in de EU hun veerkracht tegen externe schokken versterken. Hoewel deze aanpak vroeger als duur werd beschouwd, sluit hij aan bij de huidige economische realiteit en weerspiegelt hij een kritieke strategie in een steeds onvoorspelbaardere mondiale omgeving.

Vooruitdenken  

Bovenstaande ontwikkelingen laten zien dat de aannames die de afgelopen decennia ten grondslag lagen aan de bedrijfsstrategie - zoals de betrouwbaarheid van open markten, vrije handel en naadloze wereldwijde toeleveringsketens - nu op de proef worden gesteld. Deze trends vereisen dat bedrijven proactief stappen ondernemen om risico's in hun economische afhankelijkheid en afhankelijkheid van de toeleveringsketen te identificeren en te beperken.

Beoordeel afhankelijkheden in alle economische ketens

Inzicht in waar de afhankelijkheden liggen in uw economische ketens is van fundamenteel belang om de stabiliteit te handhaven en uw bedrijfsactiviteiten veilig te stellen. Bedrijven moeten prioriteit geven aan het in kaart brengen van hun hele toeleveringsketen en kritieke punten van afhankelijkheid van externe leveranciers of regio's identificeren, vooral in sectoren zoals energie, technologie, farmaceutica en grondstoffen. Dit betekent vragen stellen als:

  • Waar zijn de concentratierisico's het grootst? Beoordeel of je te afhankelijk bent van één land of leverancier, vooral als die onderhevig zijn aan geopolitieke spanningen of verschuivingen in de regelgeving.
  • Welke materialen of onderdelen zijn kritisch voor de activiteiten? Het identificeren van essentiële materialen en onderdelen kan helpen voorspellen waar onderbrekingen in de levering de meeste impact kunnen hebben.
  • Hoe wendbaar zijn toeleveringsketens? Diversificatie en flexibiliteit in inkoop kunnen kwetsbaarheden verminderen. Rampenplannen moeten deel gaan uitmaken van de normale bedrijfsstrategie.

Een langetermijnperspectief: Bouwen aan veerkracht, niet alleen aan herstel

Het lijkt misschien logisch om te wachten tot verstoringen toeslaan, maar proactief investeren in veerkracht zorgt voor een betere reactie als ze toeslaan. Bedrijven die een langetermijnperspectief hanteren en rekening houden met zowel economische als geopolitieke risico's, zullen beter uitgerust zijn om te gedijen in een multipolaire wereld, waar regionale spanningen en concurrentie traditionele aanvoerroutes en bevoorradingspatronen kunnen verstoren. Een veerkrachtige aanpak zet verstoringen om in beheersbare uitdagingen en zorgt ervoor dat bedrijven wendbaar en concurrerend blijven.

Daarnaast is het bereiken van een balans tussen efficiëntie en veerkracht een uitdaging, maar wel essentieel voor duurzaam ondernemen. Als bedrijven hun toeleveringsketens evalueren, is het verstandig om over te stappen van uitsluitend op efficiëntie gerichte modellen naar een balans tussen efficiëntie en veiligheid. Hoewel het prioriteren van regionale leveranciers of leveranciers binnen stabiele handelsovereenkomsten extra kosten met zich mee kan brengen, kan het ook cruciale stabiliteit op lange termijn bieden, vooral in industrieën met een aanzienlijke geopolitieke blootstelling, zoals technologie, farmaceutica en grondstoffen.

In het licht van een mogelijk gefragmenteerde wereldorde moet de economische strategie van EU-bedrijven prioriteit geven aan strategische autonomie, veerkracht en aanpassingsvermogen. Door zich te richten op duurzame groei en zelfvoorziening kunnen bedrijven in de EU de complexiteit van een multipolaire wereld het hoofd bieden en tegelijkertijd hun welvaart en stabiliteit waarborgen. Door zorgvuldige beleidsbeslissingen en aanhoudende investeringen in kritieke sectoren kunnen bedrijven in de EU hun toekomst veiligstellen en hun rol als stabiliserende kracht op het wereldtoneel versterken.

RSM is thought leader op het gebied van international trade advisering. We bieden regelmatig inzichten door middel van training en het delen van thought leadership dat is gebaseerd op een gedetailleerde kennis van wettelijke verplichtingen en praktische toepassingen in het werken met onze klanten. Als u meer wilt weten, neem dan contact op met een van onze consultants.

 

 

 

1 Europa zet zich schrap voor Trump: 'Ergste economische nachtmerrie is uitgekomen' - The New York  

2 Wat een presidentschap van Trump zal betekenen voor de Europese